شهر آلمه‌اتا

آلمه‌اتا (قزاقی المت-سیب‌زار، تا 1921 ویرنیی) ، شهر، پایتخت ریسپوبلیکة ساویتی سوسیالیستی قزاقستان (از مه‌ای 1929) ، مرکز ولایت آلمه‌اتا. در نشیبی شمالی قطارکوه التاو پس ال، در بلندی 650-950 متر واقع است. شهر را دریاچه‌های آلمه‌اتای کلان و خرد بریده می‌گذرند. حرارت ماه ژانویه-8° سیلسیه، ژوئیه 22، 3° سیلسیه. بارشات سالانه 600 میلیمیتر. اهالی‌اش 979 هزار نفر (1981). شهر به 6 ریان مع-موری تقسیم شده است.

المه‌اتا در مگیسترل راه آهن تاشکینت-ناواسیبیرسک جایی گرفته است. ایراپارت دارد. از آلمه‌اتا تا شهرهای تاشکینت، فرونزی و سیمیپلتینسک راههای شاسی طول کشیده‌اند.

در سالهای ساختمان سوسیالیست آلمه‌اتا به مرکز کلان صناعتی ریسپوبلیکة ساویتی سوسیالیستی قزاقستان تبدل یافت. مخصوصاً صناعت خوراکواری و سبک ترقّی کرده است. کامبینتهای گوشت و کانسیرو، آرد، شیر، وینا، کانسیرو میوه، تماکو، فابریکه‌های قنّادی، چایی، زوادهای لیکیا­ر و ارک، پیوا، اینچنین کامبینتهای متاعهای پختگین و مویینه، فابریکة قالین، اتّحادیه‌های تریکاتجی به نام دزیرجینسکیی، پایفزالدوزی «جیتیس و» و غیره موجودند.

سنات وزنین از کارخانه‌های ماشینسازی و کارکرد متال (زوادهای ماشینسازی وزنین، دستگاه‌سازی «20-سالگی اکتبر»، الکتروتیخنیکی، ایلیکت­رامیخنیکی، تعمیر مکانیزمها و غیره) عبارت است. کارخانه‌های صناعت مصالح بناکاری قسمهای وصل‌کنی، هر گونه کانستروکسیه‌های بنا­کاری و غیره استحصال می‌کنند. کامبینت چوبگری، اتّحادیة مبل «آلمه‌اتا»، ستنسیه‌های الکتری آلوی دارد؛ در دریای آلمه‌اتای کلان یک سلسله گزس-ها و در دریای ال گاس-ا کپچگه‌ای بنیاد یافته‌اند.

تا روالوتسیة کبیر سوسیالیستی اکتبر در آلمه‌اتا 20 مکتب، از جمله 2 مکتب میانه-گیمنزیه‌های مردانه و زنا­نه موجود بود. مکتب عالی نبود. سال خوانش 1981/82 در آلمه‌اتا 180 مک­تب معلومات عمومی، 26 مکتب و آموزشگاه کسبهای تکنیکی، 15 مکتب میانة مخصوص، 12 دانش-کدة عالی (از جمله انیویرسیتیت، انستیتوتهای پالیتیخنیکی، خواجگی خلق، خواجگی قشلاق، زااویتیرینری، تیبی، 3 انستیتوت پیدگا­گی و غیره) وجود داشتند.

کدیمیة فنهای ریسپوبلیکة ساویتی سوسیالیستی قزاقستان شعبة شرقی وسخنیل و دیگر مؤسسه‌های علمی نیز در آلمه‌اتا واقع گشته‌اند. در شهر کتابخانة دولتی به نام الکساندر  سیرگییویچ پوشکین، 7 تئاتر (آپیره و بلیت، درمه و غیره) ، فیلرمانیه، سیرک، کینااستودیو «قزاقفیلم»، 17 کیناتیتر، 92 کلوب، 4 موزیی، قصر پیانیراف، 6 ستدیان و غیره هست.

پایتخت قزاقستان یکی از شهرهای زیباترین ا.ج.ش.س. به شمار می‌-رود. کوچه‌های راست و وسیع آن را درختان سای‌افکن زینت می‌دهند. باغهای میوه بسیارند. مخصوصاً بنای تئاتر آپیره و بلیت به نام ابه‌ای، قصر مدنیت، کتابخانة به نام الکساندر سیرگییویچ پوشکین، خانة حکومت، مهمانخانه‌های «آلمه‌اتا»، «قزاقستان» و غیره جالب دقّتند.

المه‌اتا یکی ه‌ا مرکزهای کلان اسپورت و توریزم مملکت است. در قیس-م جنوب شهر، در نشیبی قطارکوه التاو پس ال کورارت و سنتا-ریه‌ها، خانه‌های استراحت، لگیرهای پیانیری، بزه‌های توریستی و الپینیستی جایی گرفته‌اند. در نزدیکی شهر کامپلیکس اسپورتی بلندکوه-«می‌دیا» واقع است، که در آن مسابقه‌های عمومی‌اتّفاقی و بینلخلقی برپا می‌گردند.

المه‌اتا سال 1854 همچون استحکام حربی روس-زیلییسکایی ساخته شد و دیرتر ویرنیی نام گرفت. سال 1867 مرکز ولایت هفترود (جیتیس و) گردید. از آخر عصر 19 بدرگگاه محبوسان سیاسی بود. سالهای روالوتسیة 1905-07 در ویرنیی گروه سوسیال-دموکراتی تشکیل یافت و نمایش و کارپرتایها به وقو آمدند. سال 1917 تشکیلات بلشویکام تأسیس یافت. 2-3 مرته 1918 با راهبری ن تشکیلات در شهر حاکمیت سا­ویتی برپا کرده شد. شهر با آردین لنین مکافاتانیده شده است (1983).

دبیات:        المه-اته-ستالیتسه ساویتسکاگا

کزخستنه، المه-اته. i960؛ د و ی س ا ن آ و ا. ، المه-اته (ستالیتسه کزخست­نه) ، المه-اته، 1968.