«صورت-ال-عرض»

«صورت-ال-عرض»    اثر جغرافی محمّد ابن موسای خوارزمیست، که سالهای 836-46 به عربی تألیف شده، در بارة محل جایگیرشوی شهرها، کوهها، چشمه‌ها، دریایو بحرها و جزیره‌ها معلومات می‌دهد. در مأخذهای عصر میانگی با نامهای «رسم-عور-ربع-ال-مأمور»، «رسم-ال-عرض»، «رسم-ال-مأمور من-ال-ب-لاد» نیز ذکر شده است. مؤلف در باب علی‌حده جایگیرشوی 573 شهر و محل پس اقلیم هفتم و در باب دیگر ارز و طول 209 کوه را با جدولها نشان داده است.

«صورت-ال-عرض» دارای چار خریطه است. یکی خریطة دریای نیل بوده، دوّمی شکلهای گوناگون خط ساحلها می‌باشد. دو خریطة دیگر هنوز تحقیق نشده است. مؤلف در تألیف کتاب از «دستور-ال-عمل جوگرافی» بتلیموس استفاده برده است. «صورت-ال-عرض» را سال 1926 شرق‌شناس گ. مجیک از روی دستخطی، که سال 1037 کتابت شده است، به طبع رسانید. بعضی جدولهای ارز و طول این اثر بعد بازدید نظر عالمان به «جدولهای طالعدا» داخل شدند، که آنها در عصر 12 به لاتینی ترجمه‌شده، در تمام اوراپه شهرت پیدا کردند.     غ. غایباو.