سیستیمة آبیاری

سیستیمة آبیاری، شبکة کانالها و دیگر انشائات گیدراتیخنیکیست، که آبëری زمین را تأمین می‌کند. به سیستم آبëری منتظم غیر از مساحت زمین جزءهای زیرین نیز داخل می‌شوند: سربند آبگیر-از منبعهای آبëری (درëها، آب‌انبارها، کانالها، چاهها و غیره) آب می‌گیرد و سیستمه را از خاک و ریگ آب‌آورد، یخپاره‌ها، خس و خاشاک محافظت می‌کند؛ شبکة آبëری شبکة آب‌پرتا؛ شبکة کالّیکتاری و زه-بر-سطح آبهای زیرزمینی را پست کرده، آبهای زیادتی و نمک را از زمین آبی دور می‌کند (نگرید نیز زهبور)؛ انشائات گیدراتیخنیکی-غن‌شویی و به زمین آبی تقسیم نمودن آب را تنظیم می‌نماید؛ انشائات استفاد‌بری-راهها، جایهای نظارت به حالت می‌لیارتیوی زمینهای آبی و غیره؛ منطقه‌های بیشه‌زار و غیره. سیستم  آبëری مشترک کلان عادتاً از کانال بالاکشادة مگیسترلی و آب‌تقسیم‌کنکهای بینیخاجگی عبارتند، مجراهای بتونی و شبکة آبëری غولبگی داخلیخاجگی دارند؛ تکنیکة آبمانی‌اش گوناگون (باران صنعی، جویکی و غیره).

ساختمان سیستم آبëری در تاجیکستان تاریخ چندعصره دارد. در این باره آثار سیستمه‌های کهنه آبّ-ری-کانالهای رولک‌انداز، بولونکول، توقسنکاریز، گاوکُش، شاهمنسور، جوییبار، ظلمریق، ارل، کلندچی و غیره. شهادت می‌دهد. ساختمان سیستم آبëری در تاجیکستان سالهای حاکمیت ساویتی رواج یافت. اوّلین انشائات کلان گیدراتیخنیکی تاجیکستان سیستم آبیاری وخش بود، که ساختمان نوبت یکم آن در طول پنجباله‌های 1-2-یوم به آخر رسید. در طول سالهای 1938-42 با حشر عمومی‌خلقی کانال کلان فرغانه و کانال کلان حصار ساخته شدند. در دوام دو ده‌سالة بعدجنگی ساختمان سیستمه‌های نو آبیاری فرخار-چوبک و دلورزین (نوبت یکم) به آخر رسید. ستنسیه‌های نساسی آبیاری میرزاچول، خوجباقیرغان و سامغر به کار درآمدند. سالهای آخر گیدراوزیلهای عظیم قیراقّم، سربند، بایغازی، نارک، تونلهای آب (برای وادیهای ëوان و آبیکییک برآوردن آب وخش) و غیره بنیاد شدند. نگرید نیز آبیاری.