سنعت مانومینتلی

صنعت مانومینتلی، یک نوع صنعت پلستیکی، که آن وابسته به محیط کانکریتی معماری آفریده می‌شود. با مضمون غایوی و بدیعی، ارخیتیکتانیکه، رنگ و بار و ماهیّت معنوی‌اش از دیگر نمود صنعت فرق کرده، دارای مندرجة بایی، شکل تعمیمی و اندازة مویین می‌باشد. صنعت مانومینتلی یادگاری و مانومینتها، اثرهای هیکلتراشی، رسّامی، مازیکه (خاتم‌کاری) ، ویترج، آرایش عمارت، خیابان، گلگشت، فوّاره و غیره را در بر می‌گیرد. آن در معماری ماهیّت غایوی بنا، انسمبل یا محیط موییی معماری را قوّت می‌دهد. در دورة عتیقه و احیا نمونه‌هان برجستة صنعت مانومینتلی (پرفینان هیکلهای فدیی، فریسکه‌های رفال، تصویرهای روییدیواری میکیلنجیلا و غیره) غایه‌‌های انسان‌پروری را ترغیب می‌نمودند. در ا-های 18-19 اثرهای مانومینتلی هیکلتراشی، معماری و رسّامی روس سرشار گمنیزم، روح‌بلندی و ایده‌آل عالی انسانی بودند (لایحة قصر کرمل مسکو، معمار ا. بجیناو؛ بنای ادمیرلتییستوا در پتربورگ، معمار ا. د. زه-خراف، هیکل مینین و پاجرسکیی در مسکو، هیکلتراش ا. پ. مرتاس و دیگر).

در عصرهای 19-20 با تأثیر مدنیّت برجوزی در صنعت مانومینتلی، رویه‌های اندیویدولیزم، شکلپرستی و کوششهای آفریدن اثرهای غیریریلیستی قوّت گرفت. در دورة حاکمیت ساویتی ولاديمير الیچ لنین به صنعت مانومینتلی اعتبار کلان داده، تدبیرهای رواج دادن پراپگندة مانومینتلی را به میان گذاشت. هیکلتراشان، رسّامان و معماران اتّفاق ریسپوبلیکه‌های ساویتی سوسیالیستی سایوز ساویتسکیخ ساتسیلیستیچیسکیخ ریسپوبلیک ا.ج.ش.س. نمونه‌های عالی صنعت مانومینتلی را آفریدند. مقبر ولاديمير الیچ لنین در مسکو، مانومینت به شرفپ جنگاوران ساویتی در برلین، یادگاری-انسمبل قُرغان ممه‌ای در والگاگرد، قبرستان-موزی می‌ماریلی پیسکریاو در لی-نینگرد و غیره دارای مندرجة بلند غایوی و بدیعی یند. تصویرهای روییدیواری افراسیاب، ورخشه، پنجکینت و شهرستان بازیافتهای توپراقّلعه و غیره از تاریخ هزارساله، انسمبلهای معماری عصرهای 14-19 آسیای میانه (شاه زنده، گور میر سمرقند، ریگستان بخارا و غیره) از تشکّل و انکشاف صنعت مانومینتلی در این سرزمین گواهی می‌دهند. در سالهای حاکمیت ساویتی در دوشنبه، لنین‌‌آباد، کولاب و غیره اثرهای جالب صنعت مانومینتلی آفریده شدند. هیکل یادگاری رو-دکی (برنجی، هیکلتراش ف. پ. عبدالرحماناو، معمار م. ا. هوسییناو) ، هیکلهای یادگاری عینی و ابوعلی‌سینا (هیکلتراش آ. گ. ایلدراف، معماران ر. ج. کریماو و ا. پ. اگراناو) ، لوحة خاطرویی به جنگاوران ساویتی-اشتراکچیان جنگ بزرگ وطنی، که در گاسپیتلهای دوشنبه وفات کرده‌اند (معمار ب. ا. ظهوریدّیناو و دیگر) ، تالار خانة معارف سیاسی (معماران ه. و. ارزاوسکیی، یو. ل. پرخاو، رسّام س. قرباناو و دیگر)-همه‌اش در دوشنبه و غیره از رواجیابی صنعت مانومینتلی در تا-جیکستان گواهی می‌دهند.