سیف اسفرنگی (1185-1186، اسفرنگ، حاضره اسفرة رسّ تاجیکیستار-1267، بخارا) ، شاعر فارس-تاجیک. در مدرسههای بخارا و سمرقند تحصیل کرده است. از جوانی در شاعری نام برآورده، به دربار شاه خوارزم دعوت شد. امّا به زود دلش از دربارماند و شاعر سیاحت خراسان را پیش گرفت. از خراسان به سمرقند، خجند و به بخارا آمد. پراکندگی مملکت و پریشانی روزگار خلق را دیده، به دولتداری حاکمان و وزیران مغول لعنتها میخواند. سیف اسفرنگی از بیدادگریهای حاکمان دور به داد آمده، گوشهنشینی اختیار کرد و موافق بعضی معلوماتها به تصوّف رو آورد. سیف اسفرنگی در نظم و نثر اثرها نوشته است، ولی از آثار نثری او چیزی دسترس نشده است. مؤلفان تذکرهها تنها از دیوان شاعر یادآور شدهاند. موافق معلومات دولتشاه سمرقندی دیوان سیف اسفرنگی در زمان زندگی شاعر مرتّب شده بود. دیوان سیف اسفرنگی 12000 بیت داشته، قطعه، ترجیع، غزل، رباعی و قصیده را در بر میگیرد. قصاید سیف اسفرنگی مدحی، تاریخی، حسبحالی، فخریه و غیره میباشند. بیشترین قصیدههای سیف اسفرنگی نصیب یا تشبیب دارند، که در آنها تصویر محبّت، نشاط و خرسندی، بزمهای میگوساری، صفا و طراوت بهار، صبح و شام، آسمان و ستارهها، اینچنین شکایت زمانه، افتخار شاعری، لغز و غیره را دیده میتوانیم. عقیدههای سیاسی و اجتماعی سیف اسفرنگی
بیشتر در قصیدههایش عکس یافتهاند. شاعر با مقصد ترغیب خصلتهای خوب و آفریدنت آبرز حاکم ایدهآلی فکرهای مهم اخلاقی پیش گذاشته است. عقیدههای اخلاقی شاعر به شاهان و وزیران نکوکاری، عدل و انصاف، خردمندی و فضل و ادراک القا نمودهاند. در ایجادیات سیف اسفرنگی
هجو جای مخصوص دارد. شاعر در حق عملداران و روحانیان و مستی و جاهپرستی، خسیسی و حریصی رباعی و قطعههای هجوی تندی گفته است. سیف اسفرنگی
ترفدار صنعت بلند بوده، به شاعران ساختهکار و خشکمغز نفرت داشت. در شعر سیف اسفرنگی
شخسان بیفزیلت، شاعران شعردوزد و نادان و یاوهگویی سخت تنقید گردیدهاند. قطعههای سیف اسفرنگی
بیشتر در وصف هنر و شعر و شاعری گفته شدهاند. غزلیات شاعر به نصیب قصیده مانندند. بهترین رباعیات سیف اسفرنگی
با مضمون بلند اجتماعی و فلسفیشان جالبند. سیف اسفرنگی
به صنعت شعر اعتبار جدّی داده است. شعر سیف اسفرنگی
سادّه بوده، به ایجادیات دهنکی خلق شباهت دارد. زبان و اسلوب سیف اسفرنگی
در قسمت تشبیب قصیدهها، غزلیبت، رباعیات و ترجیعات او روان و سفته میباشد. اشعار سیف اسفرنگی
ز مقال و ضربالمثلها سرشار است. صنعت بلند، سادگی، نصیب و تشبیبهات دلچسپ، آهنگ بلند اجتماعی، هجو تیز و تند ایجادیات سیف اسفرنگی را در تاریخ ادبیات صاحبمقام گردانیدهاند.
د .: سولیماناوه ل. . خیات و ایجادیات سیف اسفرنگی، د. ، 1973.
ل. سولیماناوه.
Инчунин кобед
سفی ابوالعلا عبدالمؤمن جاروتی
سفی ابوالعلا عبدالمؤمن جاروتی (سال تولد و وفات نامعلوم) ، لغتنویس فارس-تاجیک (عصر 15). در …