(niger) ، ریسپوبلیکة نیگیر (ripubligue du niger) ، دولتیست در افریکة غربی. در شمال با الجزایر و لیبیه، در شیلال با ریسپوبلپکة چد، در جنوب و جنوب و غرب با نیگیریه، دگامیّه و والتة بالا، در غرب با مل همسرحد است. مساحتش 1267 هزار کم2. اهالیاش 5، 64 ملن نفر (1980). پایتختش-شهر نعمیی (اهالیاش 250 هزار، 1980). به 7 دیپرتمینت مأموری تقسیم شده است.
ساخت دولتی. نیگیر-ریسپوبلیکه. بعد از تبدّلات حربی 15 آوریل 1974 کانستیتوتسیه آن بیکار کرده شد. حاکمیت قانونگذار و اجرائیه به ساویت عالی حربی (ساح) منسوب است. سردار دولت و حکومت، اینچنین رئیس ساویت عالی حربی پرزیدنت میباشد. سیستم سود: سود عالی، اپیلّیتسیانی، سودهای انستنسیة یکم و سودهای آشتیدهنده.
طبیعت. قسم زیاد تیرّیتاریة نیگیر را صحرای کبیر تشکیل میدهد. سته تیرّیتاریة نیگیر اساساً از پشتهکوههای بلندیشان تا 500 م عبارت. قسم مرکزی-ایر مساحتش وسیی را اشغال میکند و از پشتکوههای علیحدة بلندیشان از 1000 تا 1500 م (نقطة بلندترین ک. بیزیگن-1900 م) عبارت میباشد. در جنوب و غرب وادی دریای نیگیر، در جنوب و شرق یک قسم کول چد جایگیر است. تمام تیرّیتاریة نیگیر در حدود پلتفارمة افریکه واقع بوده، روی آن را تهشینهای دورة پلیازایی، میزازایی و کینازایی فرا گرفتهاند. ثروتهای زیرزمینی: معدن عورن، قلعگی، والفرم، نیابیی، آهن، مس، نمک آش. اقلیمش تراپیکی، گرم و خشک، در سوباکوتاری؛ بارانهای کوتاهمدّت موسمی میبارند (3-4 ماه). حرارت مییانة ژانویه در شرق از 15°، در % تا 25°، ژوئیه 25° و 30° س. بارشات سالانه در جنوب 250-300 مّ در شمال و پشتهکوه ایر 80-100 مّ. یگانه دریای خشکنشونده-نیگیر.
دشتهای خاکشان سرخ و بر و سرخچهتاب بسیارند. رستنیهای بیابانی و نیمبییابانی بیشترند. در جنوب سونّههای درختان کمیاب اقاقیه، بابب، نخل سیرک میرویند. در جنوب شیر، فیل، زرّافه، آه و، شغال، کفتار و خایندگان هستند.
هالی. هیت ایتنیکی اهالی نیگیر مرکّب است. در جنوب خوسها (50%) ، در جنوب و غرب سانگهها و جیرمهها، بربرها، کور، منته، در غرب توریگها زندگانی میکنند. کوچمنچی و نیمکوچمنچیان فولبی در همة ناحیههای مملکت هستند. شمارة کم اروپاییان، اساساً فرنسویها نیز مسکنند. زبان اساسی-فرنسوی. 85%’هالی مسلمان، باقیماندگان پیرو دیگر دینهای عنعنوی محللند. اهالی اساسن در جنوب زندگانی میکند. کلانترین شهرها: نعمیی، زندیر، مرد، تخوه.
اچیرک تاریخی. در تیرّیتاریة نیگیر آدمان از قدیمولییام مسکنند. بازیافتهای آرشیالوگی دورة نیالیت به آن گواهی میدهند. در عصرهای میانه بعضی قسمهای نیگیر حاضره به هیت دولتهای همسایه داخیل بود. ولایتهای غربی و جنوب و غربی به دولت سانگة تعلق داشتند، ناحیههای شرقی نزدیک عصر 9 به هیت دولت کنیم-بارن و، ناحیههای جنوبی در ابتدای عصر 19 به هیت دولت ساکاتا داخل بودند.
ز سالهای 80 عصر 19 نیگیر به تجاوز مستملکداران دچار شد. نیگیر سال 1904 با مستملکة سینیگل-نیگیر بالا، که به هیت افریکة fapبی فرنسوی (اغف) داخل بود، همراه کرده شد؛ سال 1922 مستملکة نیگیر ناحیهن مأموری علیحدة اغف گردید. استیلای نیگیر باعث تنزّل خواجگی قشلاق، هنرمندی و سودا شد. نیگیر به مملکت یکّزیرات (ارخیس) تبدل مییابد. خلق به مقابل فرنسویهای استیلاگر منتظم مبارزه میبرد. شورشهای خلقهای چیرمه (1905) ، توب و و توریگها (1906-1914) ، توریگها و دیگران (1914-1917) از این بابت شهادت میدیهد. در بین جنگهای یکم و دوّم چهان نیز خلق نیگیر به مقابل مستملکداران مبارزه میبورد. بعد جنگ دوّم جهان به حرکت ملّی آزادیخواهی پرتییه پراگریسّیوی نیگیر (پّن، تأسیسش 1946) راهبری کرد. سال 1951 قنات چپ پّن با سرداری جیبا بکر از این پرتیه برآمده، پرتیة نو-اتّفاق دموکراتی نیگیر را تشکیل داد، که آن سال 1958 به پرتیة سوبه (به زبان خوس-آزادی) تبدل یافت.
نیگیر سال 1958 در هیت اتّحادیة فرنسوی «اوطانام ال دموکراتی» اعلان کرده شد. پّن در انتخابات مجلس ملّ غلبه کرده، حکومت یکپرتیوی تأسیس نمود. این حکومت فعالیّت پرتیة سوبه را منع کرد (1959). اوج حرکت ملّی آزادیخواهی حکومت فرنسیّه را مجبور کرد، که به شرطنامة به نیگیر دادن استقلالیت امضا کند. 3 آگوست 1960 نیگیر از اتّحادیه برآمد، امّا فرنسیه به گردن آن یک قطار عهدهداریها را بار کرده بر قوّههای مسلّح مناسبتهای دیپلماتی، مالیه و اقتصادیات مملکت نظارت را پرقوّت نمود. پرتیة حکمران نیگیر از موقع ملّتچیگی افریکایی برآمد کرده، در بارة جمعیّت به خود خاص افریکایی تیزیس پیشنهاد نموده و کانسیپسیة راه مابینی» بین کاپیتالیزم و سوسیالیزم را پیش گرفت نیگیر با مملکتهای «بازار عمومی» و کنده علاقه دارد. چنین سیاست به دگرگونسازیهای اساسی اقتیسادی و حلّ مسئلههای جدّی انکشاف مملکت امنانیت نمیداد. حکومت در ساحة سیاست خاریجی از موقع بیطرفی برآمد کرده، سیاست انکشاف دادن ا علاقههای بیرونه را پیش گرفت.
پریل 1974 تبدّلات حربی به عمل آمد. هیکیمیت به دست ساویت عالی حربی (ساح) با سرداری پادپالکاونیک س. کنچی گذشت. کانستیتوتسیه بیکار و فعالیّت پرتییه پراگریسّیوی نیگیر منع کرده شد. ساح هزار نمود، که عهدهداریهای بینلخلقی از این پیش قبولشده را اجرا خواهد کرد. هوکومت کنچی در coهa سیاست داخلی کشش کرده ایستاده است، که مسئلههای بیکاری، مهاجرت اهالی دهات به شهرها، بیقربشوی پول کاغذی، بلند شدن نرخ و نوا و هنّاتی را حل نماید. فوریه 1976 وضعیت اقتصادی مملکت خیلی ونین بود. حکومت به دیگر مملکتها و تشکیلاتهای بینلخلقی مراجعت نمود، که به نیگیر یاری رسانند. نیگیر مجبور شد، که اج حساب یاری مادّی اتّحادیة اقتیسادی اوراپه 10 هزار ت تخم ارخیس خریده گیرد. مارت 1976 برای تبدّولات نو دولتی کوششی کرده شد. نوامبر همان سال خوانندگان لیتسیّها عصیان برداشته، طلب نمودند، که شرایط تحصیل بهتر کرده شود. امّا حکومت لیتسیّها را به مهلت یک سال بست. نیگیر ماه فوریه با کمپوچیه و ماه آوریل با کوبه علاقههای دیپلماتی برقرار نمود. مناسبتهای دیپلامتی بین نیگیر و ا.ج.ش.س. سال 1972 به راه مانده شدند. سال 1975 هر دو دولت دایر به همکاری اقتصادی و تکنیکی شرطنامه بست. نیگیر از سال 1960 اعضای تدم میباشد.
یتّیفاقهای کسب. ا ت ت ا ه آ د ا میلّی محنتکشان نیگیر (تأسیسش 1959). از سال 1962 آن به فدراسیون اتّیفاکهای کسبة افریکه داخل است.
خاجگی. نیگیر مملکت اگرری قفامانده و سست ترقّیکردهای است. در آن اساساً زراعت و چارواداری نسبتاً پیش رفته است. ساحخای اساسی خواجگی به کاپیتال خارجی، علیالخصوص به کاپیتال فرنسیه، تابعند. 97% اهالی قابل محنت مملکت در خواجگی قشلاق کار میکند. زمینداری آبشینگی، خواجگیهای خرد نتورلی و نیمنتورلی برتری دارند. در مملکت ارزن، چایچواری، منیاک، نیشکر، شالی، بتت، پخته، تماکو، خرما، سبزهوات پرورش میکنند. زراعت اساسی ایکسپارتشونده ارخیس (95، 5 هزار ت، 1976) میباشد. گممیربیک، کپاک، مغز کریتی نیز جمعآوری کرده میشود. در مرکز و شمال نیگیر چارواداری انکشاف یافته است. سرشمار چاروا (1978، به حساب ملن cap): گاو-2، 99، گوسفند و بز-9، 46، اشتر-0. 35. با ماهیگیری نیز مشغولند. ثروتهای زیرزمینی: عورن، معدن قلعگی، گج، نمک آش، ساده. از 4/ز حصّة محصولات صناعتی را کارخانههای صناعت خوراکواری میدهند. کارخانههای اساسی آن: زوادهای موقشّرکنی ارخیس و استحصال روغن ارخیس، زوادهای برنج، شیر، زواد پخته، فابریکة بافندگی، زوادهای دبّاغی و چرم، زواد سیمان و غیره. هنرمندی خیلی ترکّی کرده است. نقلیات اتومبیل نمود اساسی نقلیات میباشد. طول راههای اتومبیل-گرد 18 هزار کم (1978). نیگیر راه آهن ندارد. دریای نیگیر کشتیگرد است. در نعمیّه ایراپارت هست. نیگیر به خارجه ارخیس، چاروا، کانسینترت عورن برآورده، از خارجه گزوار پختگین، محصولات صناعت ماشینسازی، محصولات نیفت، شکر میگیرد. شریکان اساسی سودایش: فرنسیه، نیگیریه، رفگ.
و آ ه ا د ا پول-فرنک افریکایی.
تندوروستی. سالهای 1965-1970 تولد به هر 1 هزار اهالی 52، 2، فوت عمومی 23، 3 بود؛ فوت کودکان نوزاد بیشتر است: به 1 هزار کودک نوزاد 200 فوت راست میآید. کسلیهای سرایتی و پرزیتری بسیارند. سالهای 1970-1971 کسلی سل، سلفکبوتک، مخملة، ورقه، خیلی پهن گردیده بود. سالهای 1969-1970 در مملکت 67 مؤسسة طبابتی (دارای 2 هزار کت، 0، 5 کت به 1 هزار اهالی) کار میکرد. سال 1973 در نیگیر 81 دُختُر (1 دُختُر به 52 هزار اهالی) بود.
ماریف. سال 1970 قریب 90% اهالی بیسواد بود. کودکان رسماً از سینن 7-15-سالگی باید حتماً تحصیل نمایند. مهلت تحصیل در مکتب ابتدایی 6 سال، در مکتب میانة پرّه (لیتسیی) 7 سال، در مکتب میانة ناپرّه (کالج) 4 سال. تعلیم به زبان فرنسوی. سال تحصیل 1970/71 در مکتبهای ابتدایی 88، 6 هزار در مکتبهای میانه 6، 5 هزار طلبه میخواند. در بزة کالج معلم تییار کرده میشود. در نعمیی انیویرسیتیت (تعسیسش 1973) ، مکتب مأموری میللی، موزی ملّی، کتابخانة نزد مکتب مأموری ملّی هست.
متبوات، رادیو، تیلیویزیان. سال 1974 در مملکت گزیتهای هرروزة «سهیل» («te sahel») ، «سهل هیبدا» («sahel hebdo») و «جرنل آفیسیل دی له ریپوبلیک دیو نیجیر» («officiel de republigne du niger «journal») نشر میشدند همة نشریهها تحت نظارت حکومتند. سال 1967 ادارة حکومتی-اپرولینیة رادیوشونوانی و تلویزیون به کار cap کرد.