«رسالة موسیقی» اثر نجمالدّین گوهری کوکبی بخارایی، که عصر 16 تألیف شده است. «رسالة موسیقی» از مقدّمه، 12 مقام (فصل) نه خاتمه عبارت است. در مقدّمه از خصوص علم موسیقی و مقصدی تألیف اثر سخن میرود. مقام اوّل «در شرف علم موسیقی»، مقام دوّم «در بیان معنی موسیقی و تعیین مواوی او»، مقامهای سییو-م و چارم «در تعریف اغمه» و «در تعریف بُعد و جیپس» نام دا-رید. کوکبی در تعریف بُعد، جنس و جمع گفتههای فارابی، اب-ن سییا و صفیالدّین اورموی را دلال مسارد. مقامهای پپجوم و ششم «در بیان پردههای اصلی»، «در پیسبت آوااهها و شعبهها» بوده، راجع به پندایش مقامها روایتها دارد. اپچوپین 6 آوازا، 2-1 شعبه، نسبتن آپها به مقام-ها، راههای حاصل شعبهها و غ. مفصل تحلیل شداپد. مقام هفتم «در بیان ترکیبات» ته-لیل 12 مقام، 24 شعبه و امه-لیة استفادة آپها را در بر ما-گیرد. مقام هشتم «در تع-ریف نقره» است. کوکبی در این جا سبب و فاصلوا و ساخت زنهافیپ آنها را تحلیل میکند.
مقام نهم «در تعریف اقاع»، مقام دهم «در ادوار ضروب* نام دارد. کوکبی میگوید، که ضربها در موسیقی فارس-تاجیک >12 و در موسیقی عرب 6-تا میباشند. او سخیمههای عصرین دایرههای ضربی را نشان داده است:
یعنی دایرة «هزج» از سه ضربو هشت نقره، دو سبب خفیف و یک فاصلة صغری (تن تن تننن)؛ دایرة «افر» از شش نقره، یک سبب خفیف و یک فاصلة صغری (تن تننن) و دایرة «دویک» وز سه ضرب، هشت نقره و دو فاصلة صغری (تننة تننة) ترکیب یافتهاند. مقام یازدهم «در تصنیف» و مقام دوازدهم «در بیان اقسام به حسب اصول از هم ممتاز» نام دارند. خاتمه «در رعایت حالات و تعیین اوقات» است. دو نسخة مکمّل «رسالة موسیقی» در ذخیرة دستنویسهای شرقی آکادمی فنهای اتّفاق ریسپوبلیکههای ساویتی سوسیالیستی سایوز ساویتسکیخ ساتسیلیستیچیسکیخ ریسپوبلیک ا.ج.ش.س. و ریسپوبلیکة ساویتی سوسیالیستی ازبکستان تحت رقمهای 468 و 2257 محفوظ است.
Инчунин кобед
سفی ابوالعلا عبدالمؤمن جاروتی
سفی ابوالعلا عبدالمؤمن جاروتی (سال تولد و وفات نامعلوم) ، لغتنویس فارس-تاجیک (عصر 15). در …