ریسپوبلیکة زیمببوی

ریسپوبلیکی  زیمببوی (نا-رینس آ£ 2گش\ویی) ، دولتیست در افریکة جنوبی. در شمال و شمال غرب با زمبیل، در شرق با مازمبیک، در جنوب غرب با باتسونه و در جنوب با ریسپوبلیکة افریکة جنوبی هم‌سرحد می‌باشد. مساحتت 390، 2 هزار کیلومتر2. اهالی‌اش 7، 5 میلیون نفر (1982). پایتختش خرری. از جهت مأموری به 7 مضافات تقسیم شده است.

ساخت دولتی. زیمببوی-ریسپوبلیکه. سردار دولت-پرزیدنت. آرگن قانون‌برآر-پارلمنت، که از 100 جایی 20 جای آن را سفیدپوستان اشغال می‌کنند. سردار حکومت، که آن را پارلمنت تشکیل می‌دهد، سروزیر می‌باشد.

‌طبیعت. تقریباً تمام تیرّیتاریة ریسپوبلیکة زیمببوی را پهن‌کوههای متبیلی و مشانه اشغال کرده‌اند، که سطح آنها موجدار و یک‌خِله است. نقطة بلندترینش 2596 متر (کوه انینگن) می‌باشد. تیرّیتاریة ریسپوبلیکة زیمببویر. 3. در پلتفارمة افریکه واقع گردیده است. ثروتهای زیرزمینی: کلریت، نیکل، پلتینه، بیریلّیی، طلا، مس و انگشتسنگ. اقلیم قسم شمالی‌اش سوباکوتاری، اقلیم جنوبش تراپیکیست. حرارت میانة ماه گرمترین (اکتبر) از 21 تا 27°سیلسیه، ماه صلقین (ژوئیه) از 10 تا 17°سیلسیه. بارشات سالانه 300-750 ملّیمیتر در غرب جنوب، تا 1250 ملّیمیتر در شرق دریاهای کلان: زمبیز و لیمپاپا. آب‌انبار کلانترین-کریبه. در خا-که سرخ دارچینی بیشتر سونّه‌های بیشة سیرک می‌روید. نشیب-های شرقی کوههای انینگنی را بیشة همیشه‌سبز سیرنم و مرغزارهای کوهی پوشانیده‌اند. عالم هیوانات مملکت به عالم هیوانات سونّه و بیشة سیرک افریکه شباهت دارد. در این سرزمین انتیلاپه، شاه‌برزه‌گاو افریکایی، زرّافه، زیب و، پلنگ، کفتار، پرّنده‌های گوناگون، کلته‌کلاس، مار (مار پیچان افریکایی) ، مورچه‌، ترمیت و غیره دچار می‌آیند. در بیشتر ریانها پشّة سیسی پهن شده است. برای حفظ عالم هیوانات و نباتات باغهای ملّی تشکیل کرده شده‌اند، که کلانترین آنها انک و ویکتاریه-فالس می‌باشند.

هالی. زیاده از 95% اهالی مملکت را (1975) خلقهای افریکایی عایلة بنتوزبان: مشانه، متبیلی، اینچنین ملو (نینجه) ، تسانگه، بوینده، بپید و دیگر تشکیل می‌دهند. کمتر از 5% اروپایها، به مقدار کم هندیان نیز زندگی می‌کنند. زبان رسمی-انگلیسی. اکثریّت افریکایها به دین و آیین عنعنوی محلی اعتقاد دارند؛ نصرانیان نیز هستند. اهالی غیرییوراپایی دچار تعقیبات نجادی می‌باشد. به مناسبت اوج گرفتن مبارزة اهالی افریکه برای استقلالیت پراسیسّ مهاجرت ساکنان اوراپه مشاهده کرده می‌شود. شهرهای کلان: خرری، بولویا.

اچیرک تاریخی. اوّلین باششگاههای اهالی‌نشین تیرّیتاریة حاضرة 3یمببوی به دورة پلیالیت منسوبند. در عصر 14 در این جا در اساس مدنیّت زیمببوی دولت ماناما-تپه تشکیل یافته، در نیمة دوّم عصر 15 آن خیلی نشو و نما کرد. سال 1693 قبیله‌های رازو دولت را برهم دادند. ابتدای عصر 19 به تیرّیتاریة 3یمببوی از افریکة جنوبی قبیله‌های متبیلی داخل شده، در میانة عصر 19 در زیر حاکمیت سردار عالی ما-سیلیکتسی (سالهای 1823-68 حکمرانی کرده است) متّحد گردیدند.

در آخر عصر 19 «شرکت بریتنی افریکة جنوبی» ناحیه‌های بیننّهرین لیمپاپا-زمبیز (رادیزیة جنوبی) و شمالتر زمبیزی را (رادیزیة شمالی) استیلا کرد. تا سالهای 1923-24 تیرّیتاریة رادیزیة جنوبی و شمالی در اختیار شرکت بود. سال 1923 تیرّیتاریة رادیزیة جنوبی (با نام رادیزیة جنوبی) ستتوس کالانیة خوداداره‌کنی را گرفت. بین جنگهای یکم (1914-18) و دوّم و جهانی (1939-45) شمارة اروپایهایی، که به رادیزیة جنوبی هجرت نمودند، خیلی افزود. حکومت سفیدپوستان اقلیّت نسبت به اهالی افریکایی سیاست نابرابرحقوقی نجادی را به کار می‌برد. در دورة جنگ دویو-م جهانی صنف کارگر افریکایی از جهت شماره افزود. صنف قارگر از جهت سیاسی به کمال مسرسید، زود-زود کارپرتایها به عمل می‌آمدند. با مقصد در افریکة مرکزی مستحکم نم و-دن موقع مستملکداری خود انگلیه سال 1953 رادیزیة جنوبی را با پراتیکتارتهای رادیزیة شمالی (نگرید، زمبیه) و نیسلیند (نگرید، ملو) به فدراسیون رادیزیه و نیسلیند متّحد نمود. سال 1960 در اساس کانگریسّ ملّی افریکه- (کمه بار اوّل چندی پیش از سر شدن جنگ دوّم جهانی تشکیل گردیده، سالی1957 از نو برقرار و سال 1959 منع کرده شد) پرتیة ملّی-دموکراتی (پمد) تشکیل یافته، دایر به قبول کانون انتخابات عمومی طلباتها پیشنهاد کرد. سال 1961 حکومت فعالیّت پرتیة ملّی-دموکراتی را منع کرد. بعد چند روز منع آن در اساس پرتیة ملّی-دموکراتی  پرتیة اتّفاق خلق افریکایی زیمببوی (زپ و) تشکیل یافت. سال 1962 زپ و منع کرده شد و آن به شرایط غیریلیگلی گذشت. سال 1961 کانستیتوتسیه جاری گردید، که به وسیلة آن افریکایها بار اوّل در پارلمنت از 65 جایی به 15 جایی صاحب شدند.

سال 1962 در انتخابات بیکاتکردة اتّفاق خلق افریکایی زیمببوی زپ و پرتیة رسیستی فرانت رادیزیه (تأسیسش 1961) غلبه کرد. 11 نوامبر 1965 حکومت رادیزیة جنوبی با سرداری یان سمیت استقلالیّت مملکت را از اداره-کنی انگلیه یک‌طرفه اعلان کرد. حکومت بریتنیة کبیر و حکومت دیگر دولتها استقلالیّت رادیزیة جنوبی را اعتراف نکردند. ساویت امنیت تدم در بابت با رادیزیة جنوبی قطع نمودن مناسبتهای اقتصادی کرار قبول کرد. امّا اکثریّت دولتهای غرب این قرار را منتظم ویران می‌کردند، حکومت ریسپوبلیکة افریکة جنوبی و حکومت فاشیستی پارتوگلیه باشند، از اجرای این قرار تماماً سرکشی کردند. اکتبر 1976 بیکاتکردة اتّفاق خلق افریکایی زیمببوی زپ و و اتّفاق ملّی افریکایی زیمببوی زن و در بابت تشکیل نمودن فرانت وطن‌دوستان زیمببوی شرطنامه بستند، که آن را سال 1977 تشکیلات یگانگی افریکه همچون تشکیلات یگانه‌ای، که در رادیزیة جنوبی مبارزة ملّی آزادی‌خواهی می‌برند، اعتراف کرد. فرانت و-تندوستان با مقصد سرنگون نمودن ترتیبات عرق‌پرستانة سمیت به غیر از مبارزة سیاسی و دیپلماتی راه عملیات یراقناک را نیز پیش گرفت. سال 1976 به مقابل این اقدام حکومتهان امریکا و انگلیه پلن خود را (به نام پلن کیسّینجیر) ترتیب دادند. این پلن اکتبر 1976 در کنفرانس جینیوه با اشتراک تشکیلاتهای افریکه محاکمه کرده شد، امّا در نتیجة سیاست سمیت موفقیت پیدا نکرد. سال 1977 انگلیه و امریکا پلن نو با راه کانستیتوتسیانی حل کردن این مسئله را به میان گذاشتند. پلن گذرانیدن انتخابات عمومی و تشکیل دولت مستقل زیمببوی را تا آخر سال 1978 در زیر حمایه بریتنیة کبیر و با نظارت تدم پیش‌بینی می‌کرد. فرانت وطن‌دوستان مجبور شد این پلن را همچون اساس برای گفت و شنیدهای منبعده قبول کند. فوریه 1978 بین سمیت و پیشوایان مراساچی تشکیلاتهای افریکه (گروپّیراوکة بیکاتکردة اتّفاق ملّی افریکایی زیمببوی زن و؛ پیشوایش ن. سیتالی) ، ساویت متّحدة ملّی افریکه (پیشوایش ا. موزاریوه) و تشکیلات متّحدة خلقی زنمببوی (پیشوایش ج. چیره و) ، در بابت «به ترتیب درآوردن مسئلة داخلی» شرطنامه بسته شد. ساویت دولتی اجرائیه‌ تشکیل یافت، که به وه‌ای سمیت و پیشوایان آن تشکیلاتها داخل شدند. تمام ساحه‌های اساسی حاکمیت (ارمیه، پلیسیه، سود) پرّه زیر نظارت سفیدپوستان ماند. ساویت امنیت تدم و تشکیلات یگانگی افریکه این شرطنامه را اعتراف نکردند. آوریل 1979 در نتیجة انتخابات قلبک موزاریوه سروزیر مملکت شد. فرانت وطن‌دوستان این انتخابات را اعتراف نکرد. آن را ساوست امنیت تدم (آوریل 1979) و کنفرانس مملکتهای به هم دوست (آگوست 1979) محکوم نمودند. 10 سینتییر 1979 در لاندان دایر به رادیزیة جنوبی کنفرانس کانستیتوتسیانی گشاده شد، که در آن راهبران فرانت وطن‌دوستان نیز اشتراک کردند. فوریه 1980 بار اوّل در مملکت انتخابات آزاد شده گذشت، که در آن پرتیه‌های فرانت وطن‌دوستان غلبة کامل به دست درآوردند، پرتیة موزاریوه باشد، همگی به 3 جایی صاحب شد. 18 آوریل 1980 مملکت صاحب‌استقلال اعلان کرده شد.

پرتیه‌های سیاسی و اتّفاقهای کسب. اتّفاق ملّی افریکایی زیمببوی-فرانت وطن‌دوستان (زن و-فو) ، تأسیسش سال 1963. اتّفاق خلق افریکایی زیمببوی-فرانت وطن‌دوستان (زپ و-فو) ، تأسیسش سال 1961. ساویت متّحدة ملّی افریکایی زیمببوی (زن و-س .). پ ا ر ت ا یه ا دموکراتی زیمببوی (پدز) ، تأسیسش سال 1979. تشکیلات متّحدة خلقی 3یمببوی (زوپا) ، تأسیسش سال 1976. ف ر آ ن ت ا ریسپوبلیکوی (فر، تا ژوئیة 1981 فرانت رادیزیه، تأسیسش سال 1962). کانگریسّ اتّفاقهای کسبة زیمببوی، تأسیسش سال 1980.

یقتیسادیات. ریسپوبلیکة زیمببوی ر. 3. مملکت اگرری و اندوستریلی و پابند کاپیتال خارجی می‌باشد؛ اساس آن را خواجگی قشلاق، صناعت محصولاتبراری و کوهکاری تشکیل می‌دهند. برای اقتصادیات آن 2 سیکتار کارکترناک است. یکی سیکتار اروپایست، که قسم اساسی خواجگیهای کلان مالی خواجگی قشلاق  و صناعت را در بر می‌گیرد. محصولات اساسی خواجگی قشلاق  در فیرمه‌های کلان سفیدپوستان استحصال می‌شود (زیاده از 50% زمینهای بهترین در دست آنهاست). دیگری سیکتار افریکایست، که اساساً از خواجگیهای نتورلی و نیمنتورلی عبارت است. در مملکت جواریمکّه، پخته، گندم، تماکو کشت می‌کنند. سال 1982 در ریسپوبلیکة زیمببوی ر. 3. 5، 0 میلیون سر گاو، 2 میلیون سر بز و گوسفند، 150 هزار سر خوک بود. در صناعت کارگران کرایه کار می‌کنند. معدن خرام و آهن، انگشت، طلا، مس، نیکل، قلتعگی استخراج می‌شود. کارخانه‌های متالورگی، شیمی، کاکس و شیمی و چوبگری، زوادهای ماشین و اتومبیلوسلکنی دارد. کارخانه‌های صناعت سبک و خوراکواری برای قانع گرداندن ایهتییج اهالی هر گونه محصولات می‌-برآرند. سال 1983 ستنسیه‌های الکتری 4، 5 ملّیرد کیلووات-ساعت قوّة الکتر استحصال کردند. طول راه آهن 2، 6هزار کیلومتر. درازی راههای اتومبیلگرد 78، 8 هزار کیلومتر. ریسپوبلیکة زیمببوی ر. 3. به خارجه تماکو، اسبیست، مس، معدن خرام، شکر به-راورده، از خارجه ماشین و تجهیزات، سوزشواری و روغنهای مال-دنی، گندم و غیره می‌گیرد. شریکان اساسی تجارتی‌اش: ریسپوبلیکة افریکة جنوبی، بریتنیة کبیر، شتتهای متّحدة امریکا، ریسپوبلیکة فدراتیوی ژرمنیه، ژاپن. واخید پول-دلار رادیزیه.

نیگهداری تندرستی. بنا به معلومات تشکیلات عمومی‌جهانی نگهداری تندرستی (1977) در بین سفیدپوستان تولد به هر 1000 نفر اهالی 16، 0، فوت 7، 6، فوت کودکان نوزاد به 1000 تولد 21، 1 بود. درازی میانة عمر اهالی محلی: مردها 48 سال، زنها 49 سال. کسلیهای انفیکسیانی و پرزیتری (کسلی سل، ترخامه، عرقی شکمپیچ، مخو و غیره) پهن شده‌اند.

سای 1974 در مملکت 253 کسل‌خانة دارای 19، 3 هزار کت (3، 1 کت به 1 هزار اهالی) ، از آن جمله 106 کسل‌خانة دولتی دارای 11 هزار کت و 147 کسل‌خانة خصوصی دارای 8، 3 هزار کت بود. سال 1973 به اهالی 1035 دُختُر (1 دُختُر به 5، 7 هزار کس) ، 2، 3 هزار فیلدشیر، 162 دُختُر دندان، 329 فرمسیوت و قریب 10 هزار کارمند دارای معلومات میانة طبّی خذمت می‌رساند. مکتب طبّی کالج نزد انیویرسیتیت دُختُر، کسل‌خانه‌های دولتی مرکزی (خرری و بولویا) همشیرة طبّی و اکُشیرها تییار می‌کنند.

ماریف. مهلت تعلیم ابتدایی 8 سال بوده، آن از 3 زینه عبارت است: مکتب 2-سالة تییاری، مکتب ابتدایی 3-سالة گروه خردسالان و مکتب ابتدایی 3-سالة گروه کلانسالان. سال 1956 دایر به تعلیم حتمی ابتدایی قانون قبول شده بود، امّا آن پرّه اجرا نگردیده است. بنا به معلومات سال 1977 تقریباً 90% کودکان از سن 6 تا 16-سالة افریکایی صاحب معلومات صنف 5 و نصف آنها صنف 8 گردیدند. تعلیم به زبان مادری می‌گذرد. مکتب میانه، که آن اساساً فرزندان صنف دارا را در بر می‌گیرد، در بزة مکتب 8-سالة ابتدایی تشکیل شده، از سه زینه عبارت است: مکتب 2-سالة ابتدایی میانه، مکتب 2-سالة مابینی و مکتب 2-سالة میانن پرّه؛ مکتب میانة پرّه سه شعبه دارد: آکادمی، تکنیکی و خواجگی قشلاق. تعلیم به زبان ایگلیسی می‌گذرد.

سال تحصیل 1978/79 در 2962 مکتب ابتدایی 838 205 خواننده، در 186 مکتب میانه 71790 خواننده تحصیل کرد. سال تحصیل 1978/79 در 18 مکتب کسبهای تکنیکی 1262 خواننده، در 2 مکتب میانة مخصوص 4333 خواننده، در 12 کالج پیدگاگی 2982 استودینت، در 2 کالج خواجگی قشلاق 133 استودینت بود. مکتبهای عالی: انیویرسیت رادیزیه (تأسیسش 1955) در خرری چنین فکولتیتها دارد: اومانیتاری، تکنیکی، پیدگاگی، طبّی، طبیعت‌شناسی، جمعیّت‌شناسی. سال تحصیل 1978/79 آن 2303 استودینت داشت. به انیویرسیتیت انستیتوتها وابسته کرده شده‌اند: مرکز تدقیقاتهای بینییرقی، انستیتوت تعلیم کلانسالان، انمتیتوت پیدگاگی، انستیتوت کوهکاری، مرکز تعلیم علمهای طبیعت‌شناسی. انستیتوت پالیتیخنیکی خرری (تأسیسش 1927) از جملة مکتبهای عالیست. موزیّهای کلان: موزی ملّی در بولویا (تأسیسش 1901) ، نگارستان ملّی در خرری (تأسیسش 1957) ، موزی یادگاریهای صنعت هیکلتراشی در خرری و غیره. کتابخانه‌ها: کتابخانة پارلمنت (تأسیسش 1899) ، کتابخانة عامّوی (تأسیسش 1896) ، کتابخانة انیویرسیتیت و دیگر.

جمعیّتهای علمی: جمعیّت خواجگی قشلاق زیمببوی در خرری، اسّاتسیسیة ویتیرینری، اسّاسیتسیة گیاگرفی زیمببوی، اسّاسیتسیة علمهای طبیعت‌شناسی، جمعیّت طبّی و غیره.

موسّیسه‌های تدقیقات علمی: ساویتی تدقیقاتهای ساحة خواجگی قشلاق زیمببوی، دیپرتمینت تدقیقاتهای علمی و غیره.

متبوات، رادیو، تلویزیون. سال 1979 در مملکت 2 گزیتة هرروزه و دهها دیگر نشریه‌های دوری چاپ می‌شدند. گزیته‌های هرروزه: «گیرلد» (تی نیگم) ، «کرانیکل» («تی سگاتس1ی») ، «سند می‌یل» («ویپبه و مل») ، «زیمببوی پیپلز وایس» («تیتیگی ریار1ی’زو01سی») ، آرگن پرتیة اتّفاق خلق افرکّایی زیمببوی (زپ و). جرنلها: «الییوسترییتید لیف رادیّه» («1-از1گ1ی<1 ы1ی نایایز^ه») ، «اوتپاست» («ای1راز1»). به غیر از این، در مملکت اگینتی خصوصی اخباراتی انتیر-افریکان نیوس اییدجینس (1پ1یگ-ا£پسپ کیتا ا#یپس و 1ب) ، فیلیل اگینتی اخبارات ریسپوبلیکة افریکة جنوبی سوت افریکن پریسّ اسّاشیایشن عمل می‌کند. کارپارتسیة رادیو زیمببوی (نا-زیز1ه وگابسزتسپ# ساگراگیای) و کارپارتسیة تلویزیون زیمببوی (نابیز1ه تی1یو1ز10پ ساگراگیاپ) به کار ادارة رادیو و تلویزیون نظارت می‌کند. برنامة رادیو و اخبارات تلویزیون به 3 زبان محلی-اسیندیبیلی، شانه و نینجه برده می‌شود. تلویزیون از سال 1960 کار می‌کند. میعماری و صنعت تصویری. بازیافتهای آرشیالوگی ریسپوبلیکی  3یمببوی به دورة پلیالیت متعلّقند. در عصر 19 کامپلیکس خرابه‌های سنگین زیمببوی، دخلا-دخلا و غیره گشاده شدند. برای بناسازی محلی خانه‌های مدوّر بامشان کانوسی خاسند. در آخر عصر 19 شهرهایی بنیاد شده‌اند، که آنها از جهت جایگیرشوی عمارتها به شبکة شاهمات شباهت داشتند. از سالهای 1950 صنعت شهرسازی هماهنگ صنعت معماری اوراپة غربی گردید. از رسّامان مورسیر س. سانگا، ج. ندندرنگکه، هیکلتراشای ت. دوبی، ب. متیک معمولند. کنده‌کاری چوب، کُلالگری و غیره یکی از هنرهای عنعنوی خلقهای ریسپوبلیکه می‌باشد.