ریفارمتسیه (از لاتینی گیگاگشه-تسا-ازنوسازی، اصلاح) ، جنبش جمعیّتی و سیاسی و ایدئولوژیی را گویند، که در اوراپة غربی و مرکزی در عصر 16 سر زده بود؛ اساساً ماهیّت ضدفیادلی داشته، بر ضد کلیسای کتالیکی (پایة ایدئولوژی ساخت فئودالی) جریان گرفته بود. ادیالاگهای ریفارمتسیه تزیسی را به میان گذاشتند، که ماهیتاً ضرورت کلیسای کتالیکی و پپه و روحانیان را انکار میکرد. ریفارمیستها «کتیبة مقدّس» را منبة یگانة حقیقت دینی اعلان کرده، «روایت مقدّس» را رد کردهاند. آنها تأسیس «کلیسای ساده» را طلب نموده، حقوق آن را به بایگریهای زمین و غیره مهقم کردهاند.
ریفارمتسکیی به یکچند رویهها، از قبیل بیورگیری و برجوزی (ماتیر، ج. کلوین، و. سویپگل) ، خلقی (افادهکنندة منفعتهای دهقانان و بینوایان شهر) و شاهی و کنیزی (در مملکتهای سکندینویه و انگلیه) تقسیم میشود. جنگ دهقانان در ژرمنیه (1524-26) نقطة عالی حرکت ریفارمیستی به شمار میرفت. در دنیه این حرکت با سرداری x. طوسین اوج گرفته، به نارویگیه، اسلندیه، فنلیندیه نیز تأثیر رساند. در شوییسریه اوّل شکل سوینگلیچیگی را گرفته، بعد موفقیت پیدا نه-کردن حرکت انبپتیستها در سالهای 40 عصر 16 به جریان نو حرکت ریفارمیستی-کلوینیزم تبدل یافت، که بعدتر در تمام اوراپه، از جمله فرنسیه، اوستریه، وینگریه و دیگر مملکتها همچون ادیالوژی برجوزیة تولیدشونده خذمت کرد. شکلهای ردیکلی حرکت ریفارمیستی به ساخت فئودالی تهدید میکرد. سالهای 50 عصر 16 با راهبری پپه حرکت ضدریفارمیستی تشکیل یافت، که آن در ژرمنیه، پالشه به ریفارمتسیه ضربه زد و در اتلیه و اسپنیه پیش راه انتشار ریفارمتسیّه را گرفت. در ندیرلند کلوینیزم بیرق ایدئولوژی روالوتسیة برجوزی گردید. در انگلیه باشد، شاه سردار کلیسای انگلیکنی اعلان شد و در نیمة دوّم عصر 16 کلوینیزم وسیع انتشار یافت.
ومومن حرکت ریفارمیستی مرحلة مقیم مبارزه به مقابل فئودالیزم بود، که در نتیجة آن کلیسای کتالیکی موقع ماناپالیستی خود را در اوراپة غربی از دست داد. در یک قطار مملکتها (ژرمنیه، شوییسریه، سکندینویه، انگلیه، شاتلندیه، ندیرلند و غیره) کلیساهای انگلیکنی به وجود آمدند. کشیده گرفتن زمینهای کلیسا اساس اقتصادی کلیسای کتالیکی را سست کرد. در این مملکتها ریفارمتسیه ترتیبات کلیسا را خیلی ساده و کلیسا را با دولت وابسته کرد و در نتیجه دیکتتورة دینی شکست خورد. ریفارمتسیه آخرین حرکت بزرگ ضدفیادلی بود.
نعنههای ریفارمیستی در دین اسلام و دیگر دینهای شرق در دورة تبدل کاپیتالیزم به امپریالیزم و پیدایش روحیة ضدموستملیکوی خلقهای مظلوم به وقوع پیوست. انکشاف ریفارمتسیه در دورة مبارزة بین کاپیتالیزم و سوسیالیزم راه انکشاف نظریهوی مدرنیزم دینی گردید. ریفارمتسیة اسلام شرح مجموع مسئلههای اقتصادی و سیاسی و دینی و اخلاقی را در بر میگرفت.
دبیات: م ا ر ک س کرل، ک کریتیکی گیگیلیوسکایی فیلاسافی پروه. وّیدینی. مرکس کرل، اینگیلس فریدریخ، ساچینینی، 2 ازدنی، تام 1؛ ه نگیلس فریدریخ، سرسخن به «جنگ دیهکانان در ژرمنیه»، اثرها، مندرجه، جلد i، دوشنبه، 1963؛ شتیرن ل. ، ایدئولوژیچیسکیه ا پالیتیچیسکیه رل ریفارمتسی و پراشلام ا و نستایشیم، در کتاب: اجیگادنیک ژرمنسکایی استاری (1968) ، مسکو، 1969؛ راوزینتل فرنسیه. . تارجیستوا زننیه، مسکو، 1978. س. احمداو، ک. یعقوباو.