ریدوکسیه در زبان‌شناسی

ریدوکسیه در زبان‌شناسی، پست‌شویی و کوتاهشوی صدا-ناکها در هجای بیزده. کاهش وقت تولید آواز ریدوکسیة م ا ق د آ ر ی است. ریدوکسیة صفتی نتیجة ریدوکسیة مقداری می‌باشد، یعنی کاهش وقت برای تولید صداناک امکان نمی‌دهد، که جریان حاصل‌شوی آواز پرّه صورت گیرد. در ریدوکسیة صفتی صداناکها تلفّظ صاف خود را از دست می‌دهند، بعضی عضوهای نطق در تولید آواز اشتراک نمی‌نمایند و این حالت باعث از بین رفتن تضاد آوازهای (فونمه‌های) هم‌جنس می‌گردد. در زبان تاجیکی ریدوکسیة صفتی عمل می‌کند. وابسته به درجة ریدوکسییشوی صداناکهای زبان تاجیکی به دو گروه: ا) استوار-آ، ه، و و ب) نااستوار-ا، ا، و جدا می‌شوند. صداناکهای استوار در همة حالتهای فونتیکی خصوصیتهای صفتی و مقداریشان را نگاه می‌دارند. صداناکهای نااستوار وابسته به حالتهای گوناگون فونتیکی (بیزدگی، نوع هجا، همشفتی با هم‌صداهای بی‌جرنگ و غیره) در نطق گفتگویی هنگام تلفّظ می‌افتند یا مستقلیت صفتی خود را از دست می‌دهند. مثلاً: شیرین-ش-رین، برنج-ب رینج؛ سفید-س-فید، بهار-ب هار؛ سخن-س خن، شتر-ش تور و غیره.   بعضاً همه گونه گذرش را از عناصر پرّه‌تر زبانی (آواز، هجا، کلمه، جمله) به کوتاهتر ریدوکسیه می‌نامند و اصطلاح «ریدوکسییشده» نسبت به آوازهای کوتاه (یا فونمه‌های مستقل، یا تابشهای موقع آنها) استفاده می‌گردد.

دبیات: متوسیویچ م. ا. ، ساوریمینّыی روسّکیی یزыک. فونتیکه، مسکو، 1976. ت. خس‌کشیف.