پنتیکپیی (یونانی pantikapai-on) ، شهر عتیقه در قریم شرق (حاضره شهر کیرچ). در نیمة یکم عصر 6 تا میلاد آن را زادگان میلیت بنیاد کردهاند. شاید پیش این جا تجارتگاه یونیها باشد. نام شهر، احتمال، از عبارة ایرانی پنتیکپه-راه ماهی (اشاره به سیرماهیگی خلیج کیرچ) به وجود آمده است. پنتیکپیی زود به شهر کلان تبدل یافت. پنتیکتیی در نیمة دوّم عصر 6 تا میلاد پول فولوزی خود (عصر 4 تا میلاد طلا و نقره) را سکّه میزد.
در نیمة یکم عصر 5 تا میلاد شهرهای یونانی هر دو ساحل خلیج کیرچ با پنتیکپیی متّحد شده، دولت باصفار را تشکیل کردند. پنتیکپیی پایتخت همین دولت و مرکز اساسی سودا، هنرمندی و مدنییگ گردید. شهر در پستخمی و دامنة کوه واقع گردیده بود. در قلّة آن عبادتگاه و کوشکها و بناهای جمعیّتی بنیاد گردیدند. واقعههای تند و تیز سیاسی عصرهای 2-1 تا میلاد و زمینجنبی سخت سالهای 60 عصر 1 تا میلاد پنتیکپیی را خیلی خراب کردند.
در آخر عصر 4 میلاد پنتیکپیی را گونّها به زمین یکسان نمودند. در دورههای اوّل عصرهای میانه آن باصفار نام داشت. از نیمة یکم عصر 19 حفریات آرشیالوگی پنتیکپیی سر شد. از آخر عصر 19 ا. ا. دومبیرگ و در اوّل عصر 20 و. و. شکارپیل حفریات آرشیالوگی گذرانیدند، از سال 1945 باشد، آن را و. د. بلوتسکین و ا. د. مرچینکا منتظم دوام میدهند.
د .: ب ل ا و ا ت س ک ا ی و. د. ، لنتیکه-پیی. آچیرک استاری ستالیتسы باسپاره، م. ، 1964؛ پنتیکپیی، م. ، 1957-02 (متیریلы اسّلیداونیه پا آرشیالوگی ا.ج.ش.س.، ش 56، 103)؛ مرچینکا ا. ، گاراد پنتیکپیی، سیمفیراپال، 1974.