پنّا

پنّا (از لاتینی رnnus-پارچة متاع) ، 1) ازارة دیوار یا حاشیه‌ سقف بنا، که در آن رسم و یا نقش کشیده باشند. 2). یک نمود صنعت تصویری، که اساساً برای آرایش است؛ از روغن و تیمپیره استفاده می‌برند. در نیتیریر و ایکستیریرن بنا، دائمی و موقتی می‌سازند. در یونان، ریم قدیم و در دورة احیای اوراپه نمونه‌های برجستة پنّا آفریده شده‌اند. صنعت دیوار و شفت خانه را خا­تمکاری و کاشیکایی کردن در آسیای میانه از زمانهای قدیم معمول است. تا زمان ما پنّاهای یادگاریهای معماری اوّل عصرهای میانه-ندقشو‌نگار دیوار باللیک تپّه، افراسیاب، پنجکینت، ورخشه و استروشن باقی مانده است.

بعد استیلای عرب با رسم او صورت‌ آرا دادن بنا در آسیای میانه از بین رفت و جای آن را نقشهای هندسی گرفت. در یادگاریهای عصر 14 شهرهای سمرقند، بخارا، هرات، بلخ و دیگر مرکزهای مدنی تاجیکان پنّاهایی هستند، که از صنعت بلند خاتم‌کاری و کاشیکاری درک می‌دهند. رسّامان امروزة تاجیکستان نیز بناهای شهر و دهات را با مصوّره و نقش و نگار گوناگون زینت می‌دهند. مثلاً، پنّای مصوّران 3. حبیب‌الله‌اف، و. باباریکین و د. بیگیماو در دیوار کیناتیتر «تا­جیکستان» (دوشنبه، ابتدای سالهای 60) یک نمونة آن است.

منزره‌های این پنّا کارنامه‌های خلق-ساختمان گاس-ا نارک، آبیاری دشتهای یاوان، ترقّیات خواجگی ولایت بدخشان، انکشاف علم، مدنیت و صنعت تاجیکستان را رمزاً در بر گرفته است. در چایخانة «فراغت» دوشنبه رسّامان س. نوریدّنّاو و ه. ملّابایف با اصول کاشیکاری پنّایی آفریده‌اند، که در آن دختران رقّاص و حافظ در لباس ملّی تصویر شده‌اند. مصوّر ا. امینجاناو در دیوار کیناتیتر نارک و فیلرمانیین دولتی پنّاهایی آفریده است، که نمونه‌های خوب این صنعت در روزهای ماست. پنّایی، که از چوب در بنای سیرک دوشنبه ساخته‌اند (مؤلفان و. آدینه‌یف، س. شریف‌اف و س. نوریدّنّاو) ، نیز خیلی جالب است.