پنیسلازیم

پنیسلازیم، ادیالوژی دینی و سیاسییست، که اسلام را چون واسطة تأمین نمودن عمومیت فوق‌المللی، فوقولسینفی پیروان آن استفاده برده، متّحدشوی سیاسی مسلمانها را با سروری خلیفه از همه گونه اتّحاد دیگر دولتی و سیاسی اولی‌تر می‌داند. پان‌اسلامیزم چویی جریان سیاسی در سالهای 90 عصر 19 تشکّل یافته است. در ابتدای عصر 20 پُرزورشوی استثمار کاپیتالیستی، مستملکگردانی مملکتها باعث ظهور یافتن پان‌اسلامیزم  گردیده است.

زی را مملکتهای سستترقّیکردة شرق میانه و نزدپیک به فشار دولتهای امپریالیستی تاب آورده نتوانسته، دین را چون عامل متّحدکنی مسلمانان استفاده برده‌اند. ادی­الاگ اوّلین پان‌اسلامیزم جمال‌الدّین اف­غانی بود. ترکیه، که مملکت نسبتاً ترقّیکردة آن دور بود، به مرکز عالم اسلام تبدل یافت. حاکمان ترک خود را «خامیان آل­م اسلام» اعلان کرده، می‌کُشیدند پان‌اسلامیزم را به مقصدهای سیاسی خودتابی ترکیه کردن مملکتهای مسلمان استفاده برند. اعیان و اشراف محلی، قسم ارتجاعی روحانیان مسلمان آسیای میانه باشند، دعواهای پان‌اسلامی حاکمان ترک را دستگیری می‌کردند.

هیفز استقلالیّت دولتهای فئودالی و بنیاد مرکز و تشکیلاتهای سیاسی مسلمانی، که می‌بایست به استوارشوی حکمرانی فئودالها مساعدت می‌کرد، ماهیّت اساسی پان‌اسلامیزم را تشکیل می‌داد. ادیالاگهای پان‌اسلامیزم را برای حق برآوردن دعواهای سیاسی خود از چنین دلیلها استفاده ыنبوردند: عالم مسیح (غرب) با مقصد نیست کردن دولتهای مسلمان به مقابل شرق علی‌الخصوص، بر ضد اسلام متّحد شده‌اند؛ اسلام را بد دیدن خصلت خلقهای مسیحیست و غیره. بنا بر این مسلمانان با مقصد تأمین استقلالیّت اسلام باید اتّفاق حمایه مسلمانان تمام جهان را تشکیل کنند.

مّا ترغیب غایه در اساس اسلام متّحدشوی مسلمانان به یکشوی ملّت و خلقیتهای مظلوم شرق و مبارزة آنها بر ضد مستملکخواهان اجنبی خلل می‌رساند. در ابتدای عصر 20 این ضدیت باعث آن گردید، که پان‌اسلامیزم ماهیّت ضدموستملّکوی خود را گم کرده، به یراق غایوی پیشبری سیاست ارتجال صنفهای حکمران تبدل یافت. این بود، که پیروان پان‌اسلامیزم در آسیای میانه بر ضد روسیه برخاسته، نیتهای ماجراجویانة ترکیّه را طرفگیری کردند.

ماهیّت ارتجاعی پان‌اسلامیزم مخصوصاً در عرفة روالوتسیة پرولتاری روشن ظهور یافت. پان‌اسلامیزم به مانعه اساسی موت­تهیدشوی اینترناسیونالی محنتکشان آسیای میانه و پرالیت­ریت روسیه، تشکّل شعور روالوتسیانی آنها تبدل یافت. صنف­های استثمارکنمده می‌خواستند با یاری پان‌اسلامیزم مبارزة آزادی‌خواهی ملّی و صنفی محنتکشان را به مبارزة  دینی تبدل دهند. روحانیان مسلمان با این مقصد همة مسلمانان آسیای میانه را به مبارزة ضد «کافران» دعوت نموده، در بیل خلقهای گوناگون تخم کین و عداوت می‌کاشتند. تشکیلاتهای برجوزی و ملّتچیگی «شورای اسلامیه» و عکس‌الانقلابی «شورای علما» با همین مقصد تأسیس شده بودند.

تشکیلاتهای مذکور در وقوع جنگ گرجدنی و حرکت باسمه‌چی‌گری موقع مویین ارتجاعی داشتند. اللخو­سوس، شعارهای عوامفیریبانة آنها در بارة «آزادی ملّت»، «مختاریّت ملّی»، «تشکیل دولت یگانة اسلامی» و غیره به بیداری شو­ور محنتکشان مانعهی گردید. محض از همیل سبب سال 1917 از روی پرنسیب ملّی و دینی در خجند «اتّفاق دیپوتتهای عقبگاه»، «اتّفاق کارگران روس»، «اتّفاق کارگران مسلمان»، در س­مرقند «اتّفاق»، در قوقند «اتّفاق مسلمانان محنتکش» و غیره تشکیل کرده شدند. و. ا. لنین ماهیّت ضد خلقی پان‌اسلامیزم و به این مانند جریانها را آشکار ساخته، نوشته است، که آنها «… حرکت آزادی‌خواهی ضد امپریالیزم اوراپه و امریکا را با مستحکم نمودن موقع خانها، پامیشیکان، ملّاها و غیره پیوست کردنی می‌شوند» (لنین و. ا. ، اس. ، د. 31، ص. 146). پرتیة کمونیستی نشاندادهای و. ا. لی­نین را سرمشق کرده، برای متّحد نمودن قوّه‌های دموکراتی آسیای میانه و از بند تأثیر بای و روحانیان رها نمودن آنها مبارزه برد.

ینک، سال 1917 با تشبث «اتّفاق کارگران روس» تمام تشکیلاتهای محنتکشان ملّتهای گوناگون ناحیة شمال تاجیکستان در یک تشکیلات متّحد شدند. به ملّت و خلقیتهای گوناگون دادن خوقوق خودمویینکنی، نیست کردن همه گونه امتیازهای ملّی و دینی آنها، خلقها را نه از روی منسوبیّت دینی و مذهبی متّحد نمودن، بلکه انکشاف مستقلانه و آزادانة آنها را تأمین کردن، پراپگندة غایه دوستی و برادری، همکاری و یاری همدیگری خلقها، به مقابل ته‌اسوب دینی و جریانهای ارتجاع ثباتکارانه مبارزه بردن-این همه تدبیرهای سر وقتی و، مهمّ پرتیه بودند، که نکشه‌های خ­ترناک پان‌اسلامیزم را برباد داده، آن را چون ادیالوژی ارتجاعی مخو کرد.

پنیسلامیزم را در عرفه و رفت جنگ دوّم جهانی به یگانگی صفهای حرکتهای آزادی‌خواهی ملّی تأثیر منفی رسانده، منفعتهای صنفی امپریالیزم را در شرق حفظ نموده است. آن امروزه هم مانعه یکدلی خلقهای آسیا و اف­ریکه و انکشاف افکار جمعیّتی مملکتهای مسلمان، تشکّل شعور خودشناسی صنفی و ملّی آنها می‌باشد.

د .: «میر اسلمه»، ت. 2، و. 9، سپب، 1913؛ استاریه تدجیکاناگا نراده، ت. 3، این. 2، م. ، 198ه؛ شرپاو ا. ، پریدپا­سыلک پریابرزاونیه آبشیستوینّыخ آت­ناشینیی و تدجیکیستنی نه پت نیک­پیتلیستیچیسکاگا رزویتیه، چ. 1، د. . 1973؛ خه ما ا م و ا ل ل. . پریابرزاو­نی ساتسیلنا-پالیتیچیسکیخ آتناشینیی و تدجیکیستنی نه پت نیکپیتلیستی­چیسکاگا رزویتیه، چ. 2، د. ، 1976.