پهلویان

پهلویان، سلالة شاهان ایران (1925-1979). رضاشاه پهلویی (1878-1944) اساس‌گذار پهلویان بود. او دیکتتورة برجوزی و پامیشیکی را برقرار نموده، در ساحة زمینداری، سود، مالیه، سودا، مدنیت و غیره. اصلاحات گذراند (1925-1930). حرکتهای دموکراتی را بی‌رحمانه پخش، فعالیّت پرتیة کمونیستی ایران را منع کرده (1931) ، سیاست شوینیستی را پیش گرفت. در ابتدای حکمرانی رضاشاه مناسبت ایران با ا.ج.ش.س. قدری معتدل گشته، سال 1927 در بارة تأمین بی‌طرفی شرطنامه به امضا رسید. ولی حکومت پهلویان سال 1937 با ژرمنیة فاشیستی نزدیک شو­ده، به تکیه‌گاه فاشیزم در شرق میانه و پلتسدرم قوّه‌های ضدساویتی تبدل یافت. سال 1941 سیاست رضاشاه شیکیت خرد و 16 سپتامبر او مجبور شد، که تخت شاهی را به پسرش محمّد رضای پهلویی وا‌گذارد.

در ابتدای حکمرانی موهم­مد رضا (1919-1*او980) حرکت دموکراتی و ضدفشیستی وسعت یافته، اتّفاقهای کسبه به وجود آمدند. سال 1941 حزب تودة ایران (هته) تشکیل یافت. بعدتر رل قوّه‌های ارتجاعی باز افزوده، حرکتهای دموکراتی تعقیب کرده می‌شدند. از سال 1945 حرکتهای دموکراتی ضدفیادلی و ضدیمپیریلیستی از نو قوّت گیریف­ته، آذربایجانی و کُردهای ایران ب­رای حقوقهای اوطانامی مبارزه سر کردند. شاه هته-را پراکنده کرده، راهبران حرکتهای دموکراتی را حبس و به قتل می‌رساند. سال 1949 به کانستیتوتسیه تغییرات درآورده شد، که آن خوقوق شاه را باز هم زیاد کرد. 29 اکتبر 1951 حکومت فرانت ملّی تش­کیل گردید، که آن اگینتهای انگلیس را از مملکت رانده، سیاست ملّیکنانی نیفت را پیش شریفت.

سال 19513 ارتجاع داخلی با مدد شمه و انگلیه تبدّلات گذرانیده، اعضایان حکومت ملّی را به حبس گرفت. محمّد رضا، که به خارجه فرار کرده بود، به ایران برگشته، تعقیبات را دوام داد و در اقتصادیات مملکت موقع کاپیتال خارجی (شمه، انگلیه) را مستحکمتر نمود. ایران سال 1955 به سینتا داخل شد. 5 مارت 1959 بین ایران و شمه شرطنامن حربی به امضا رسید. سالهای 1960-1961 مبارزة کارگران، خذمتچیان، دیاهقانان، دانشجویان، ضیائیان، یک قسم برجوزیة ملّی به مقابل امپریالیزم شمه و باقیمانده‌های فئودالی اوج گرفت. سال 1960 فرانت ملّی فعال شده، اعضایان آن برای اصلاحات دیماکر­تی مبارزه را پُرزور کردند. برای ایمن داشتن ریجیم خود محمّد رضاشاه سالهای 60 یک قطار اصلاحات (اصلاحات آب و زمین، ملّیکنانی جنگل، به کارگران فروختن یک قسم سهم (اکتسیه)-ا کارخانه‌ها، به زنها دادن حقوق انتخاباتی، محویی بی‌سوادی و غیره) گذرانیده، آن را «انقلاب سفید» نامید. شاه برای نگاه داشتن موقع خود سالهای 60-70 با ا.ج.ش.س. و دیگر مملکتهای سوسیالیستی مناسبت موع­تدل برقرار کرد. در عهد او بین ا.ج.ش.س. و ایران عاید به همکاری اقتصادی، تکنیکی، مدن یکچند شرطنامه‌ها به امضا رسیدند.

شاه و اعضایان عایله‌اش بایگری مملکت را اذان خود می‌دانستند. اشتراکچیان نمایش و حرکتها به جزای و تعقیب پالیتسین مخفی (سازمان امنیت و اطّلاعات کشور-سوک) گرفتار می‌شدید. سال 1977 در بین خلق ایران حرکت و شورشهای ضدمیریکایی، ضدیمپیریلیستی و ضدشاهی سر شد. در نتیجه ژانویه 1978

ریوالیو­تسیه سر زد. 10-11 فوریه 1979 نمایندة آخرین پرنه محمّد رضای پهلویی سرنگون و 31 مارت ایران ریسپوبلیکة اسلامی اعلان کر­ده شد.

د .: سفر x. . باربه زه روالیو­تسیانّایی دموکراتیچیسکایی آبناولینی، «•پرابلیمы میره ا ساتسیلیزمه». 1979.