پالشه

پالش (راlskه) ، لهستان، ریسپوبلیکة خلقی پالشه رخپ. دولت سوسیالیستی در اوراپة مرکزی، در حوزة دریاهای ویسله و آدره، بین بهر بلتپکه در شمال و کوههای کرپت و سودیت در جنوب واقع گردیده است. رخپ در غرب با  ردگ، در جنوب و غرب و جنوب با چکوسلواکی، در شرق با ا.ج.ش.س. هم‌سرحد می‌باشد. مساحتش 312، 7 هزار کم2. اهالی‌اش 36، 4 ملن نفر (1982). پایتختش شهر ورشوه. از جهت مأموری تیرّیتاریة پالشه به 17 وایوادستوا جدا شده است.

ساخت دولتی. پالشه-دولت سوسیالیستی، ریسپوبلیکة خلقب. کانستیتوتسیة حاضره‌اش 22 ژوئیة 1952 قبول شده است. آرگن عالی حاکمیت دولتی-سه‌ایم، که آن را خلق به مهلت 4 سال انتخاب می‌نماید؛ در دورة بین سیسّیه‌های سه‌ایم-ساویت دولتی، که آن را سه‌ایم انتخاب می‌کند. آرگن عالی اجرائیه‌-ساویت وزیران. آرگنهای محلی حاکمیت دولتی-ساویتهای خلقی وایوادستواها، پاویتها، شهرها و گمینها. سیستم سودی: سود عالی، سودهای وایوادستوا، پاویتها، سودهای شهری و مخصوص.

‌طبیعت. زیاده از 90% مملکت را همواریها اشغال می‌کنند؛ سلسلة کوهها تنها در جنوب آن واقع گردیده‌اند. ثروتهای زیرنزمینی: انگشتسنگ و انگشت بور، نیفت و گاز طبیعی، معدن آهن، کانهای معدن مس، روح و سرب، نمکسنگ، نمکهای کلیی و مگنیی. اقلیمش معتدل. حرارت میانة ژانویه از-1 تا 6°س، ژوئیه از

10 تا 19°س. بارشات سالانه در همواریها 500-600 مّ. دریاهای کلان و پرآبش ویسله و آدره. 27% تیرّیتاریة پالشه را بیشة درختان سوزن‌برگ پوشانیده است. عالم هیواناتش بایی و گوناگون: به مقدار زیاد خانگول، گراز، آه و، گرگ، سیلاوسین، روباه، از پرّنده تیتو، تذرو و غیره. دریاها و آبهای نزد ساحل بهر بلتیکه از ماهی (سودک، شورتن، روغنماهی، سلکه و غیره) بایند. در تیرّیتاریة مملکت 13 باغ ملّی واقعست.

هالی. زیاده از 98، 5% اهالی مملکت پالیکها. زیچی میانة اهالی در 1 کم2 108 کس (1974). 54% اهالی در شهرها اقامت دارد. دینداران اساساً کتالیک.

اچیرک تاریخی. انسان در تیرّیتاریة حاضرة پالشه هنوز در دورة پالیالیت مسکن کرده بود. در نتیجة به کار برده شدن آلات برنجی، بعدتر آهنین حاصلناکی محنت، علی‌الخصوص در زراعت، که آن یکی از مشغولیّتهای اساسی اهال گردید، بلند شد. در عصرهای 7-10 در بین قبیله‌هایی، که در تیرّیتاریة پالشه ساکن بودند، در نتیجة پراکنده گردیدن ساخت جماعه ابتدایی مناسبتهای فئودالی تشکّل یافتند. در اسرهات 10-11 پراسیسّ به خلقیت تبدل یافتن اهالی زمینهای پالیک‌نشین دوام داشت. قبول دین نصرانی به سرعت گرفتن پراسیسّ فئودالیکنانی مساعدت کرد. در عهد بالیسلو 1 جسور (حکمرانی‌اش 992-1025) تمام سرزمینهای پالیک‌نشین متّحد گردید. امّا مناسبتهای اقتصادی بین سرزمینهای علی‌حده تا حال سست بودند. وضعیت سرزمینهای پالیک‌نشین بعد در سال 1226 در پریبلتیکه تشکیل شدن آردین تیوتان باز بدتر شد. در عصر 13 پالشه به تاخت و تاز تاتار و مغولها دچار گردید. عصرهای 14-15 دولت یگانة پالشه (سلالة یگیلّاها) تشکیل شد، که آن به پیشرفت مدنیت، انکشاف خط به زبان پالیکی مساعدت کرد. از نیمة دوّم عصر 16 سیاست خارجی پالشه در شرق به آن نگرانیده شده بود، که، لیتوه دولت یگانة ریچ پاسپالیته را برپا نمودند. جنگ آزادی‌خواهانة خلق اکراین (1648-1654) با سرداری باگدن خمیلنیتسکیی و جنگ (1654-1667) بین روسیهیو پالشه به روسیه همراه شدن قسم زیاد اکراینه آورده رساند؛ با همین به سیاست استیلاگرانة پالشه در شرق ضربة سخت زده شد. در نتیجة جنگ دور و دراز وزنین با شویتسیه و ترکیه در نیمة دوّم عصر 17 و نیمة یکم عصر 18 حیات سیاسی، اقتصادی و مدنی ریچ پاسپالیته تنزّل کرد. سال 1772 سه دولت توانا-روسیه، پروسّیه و اوستریه در خصوصی در بین خود قسماً تقسیم کرده گرفتن تیرّیتگریة ریچ پاسپالیته سازشنامه امضا کردند. سالت 1793 یک قسم تیرّیتاریة ریچ پاسپالیته بار دوّم در بین روسیهیو پروسّیه تقسیم کرده شد. خلق پالشه سال 1794 با راهبری ت. کاستیوشکا به مقابل تهدیدی تماماً برهم دادن استقلالیّت ملّی شورش برداشت. سال 1795 بعد بی‌رحمانه پخش شدن شورش ریچ پاسپالیته بار سوّم در بین روسیهیو پروسّیه تقسیم کرده شد. (در نتیجة تقسیماتها ساخت دولتی پالشه برهم خورده ظلم و استبداد طاقت‌فرسا حکمران گردید. مبارزة ملّی آزادی‌خواهانه مدّت دراز در مرکز حیات سیاسی خلق پالیک بود. حرکت روالوتسیانی در گلیتسیه حکومت اوستریّه را مجاور کرد، که سال 848 اصلاحات دهقانی گذرانده به فئودالها تّات کردن دهقانان را بیکار نماید. در زمینهای پالیک‌نشین پروسّیه و اوستریه ساخت کاپیتالیستی برقرار شده باشد هم، لیکن باقیمانده‌های فئودالیزم هنوز حکمران بود. چندی بعد سال 1864 شاهی پالشه و حکومت پادشاهی روسیه نیز مجبور شده اصلاحات دهقانی گذرانیدند. در نیمة دوّم عصر 19 در تمام سرزمین پالشه کاپیتالیزم برقرار گردید. در این دوره قسم زیاد شبکة راه آهن تا امروز وجودداشته، ریانهای کلان صناعتی ساخته شده‌اند. سالهای 70 ابتدای دورة حرکت کارگری و سوسیالیستی در، پالشه بود. به جای تشکیلات یکم کارگری «پرولتاریت» (تأسیسش 1882) ، که آن را تسریزم تارمار کرد، تشکیلاتهای نو کارگری: سال 1889 «پرولتاریت» (تشکیلات 2 یوم) ، سال 1889 اتّفاق کارگران پالشه تشکیل شدند. کارپرتایی سال 1892 در لادز از جهت سیاسی به کمال رسیدن پرولتاریت پالشه را نشان داد. سال 1893 تشکیلاتهای کارگری به پرتیة س.-د.-ا شاهی پالشه متّحد شدند. جریان ملّی ریفارمیستی در این زمان به پرتیة سوسیالیستی پالشه (پسپ) تبدل یافت. روالوتسیة 1905-1907 در شاهی پالشه قسم ترکیبی روالوتسیة روسیه بود. روالوتسیة کبیر سوسیالیستی اکتبر به خلق پالیک آزادی آورد. حکومت ساویتی با قرار خود از 28 آگوست 1918 از همة آن شرط و شرطنامهایی، که سابق حکومت پادشاهی روسیه در بابت تقسیمات پالشه بسته بود، دست کشید؛ از این رو حکومت پالشپ برای صاحب‌استقلال شدن دولت خود اساسهای مستحکم یوریدیکی و سیاسی به دست آورده امّا سیاست کور-کورانة قوّه‌های ملّتپرست برجوزیة به سر حاکمیت آمده به سر زدن جنگ (آوریل 1920) پالشه و دولت ساویتی سبب شد. در اساس قرار شرطنامة صلح ریگه (1920) اکراینة غربی و بیلاروسّیة غربی به پالشه گذشت، غیر از آن پالشه اکتبر 1920 کشور ویلنیوس را از لیتوه زده گرفت. تا ابتدای سال 1921 پالشه به دولت سیرملت برجوزی-پامیشیکی تبدل یافت، که تیرّیتاریة آن به طور صنعی تارفت به سوی شرق وسیع می‌شد، حال آن که قسم زیاد زمینهای پالیک‌نشین هنوز در هیت دولت ژرمنیه مانده بود. دایره‌های حکمران پالشه در داخل مملکت نیز سیاست ضد ساویتی را می‌گذراندند، که آن در دورة جنگ دوّم جهانی (1939-1945) به سر خلق پالشه بدبختیهای کلان آورد. رویی گردانیدن از یگانگی با ا.ج.ش.س. در بابت گذرانیدن سیاست کالّیکتیوانة بی‌خطری، به امضا رسیدن شرطنامة پالشه و ژرمنیه (1934) ، امید بستن به اتّفاق فرنسیه و انگلیه، که سیاست آنها در اصل به تجاوز ژرمنیة فاشیستی به شرق روانه کرده شده بود، به آن آورده رساند، که سینتیر 1939 ژرمنیه به پالشه حمله کرد. 3 سپتامبر 1939 حکومتهای برتّنیة کبیر و فرنسیه به ژرمننیه جنگ اعلان کردند، امّا در عمل به پالشپ هیچ گونه مدد نرساندند. جنگ ژرمنیه و پالشه با شکست پالشه انجام یافت. جنگ بزرگ وطنی اتّفاق ساویتی (1941) بر ضد تجاوز ژرمنیة فاشیستی در مبارزة خلق پالشه به مقابل استیلاگران نیمیس گردش کلّی بود. ماه ژانویه 1942 در ورشوه پرتیة کارگری پالشه (پکپ) تأسیس یافت، که آن تمام قوّه‌های ضدفشیستی را به فرانت یگانة ملّی متّحد کرد. با سعی و کوشش پکپ آتریدهای پاتیزنی گوردیة لیوداوه تشکیل کرده شدپد. امّا حتّی در چنین وضعیت، بر خلاف منفعتهای خلق پالیک حکومت در مهاجرت بودن پالشه به یگانگی مقابلت آن خلل می‌رساند. با قرار این حکومت سال 1942 ارمییی، که در تیرّیتاریة ا.ج.ش.س. با رضائیت حکومت ساویتی برای مبارزة یکجایه بر ضد فاشیزم در فرانت اتّفاق ساویتی و ژرمنیه تشکیل کرده شده بود، به شرق نزدیک برآورده شد. ماه مارت 1943 در ا.ج.ش.س. اتّفاق وطن‌دوستان پالیک تأسیس یافت، که آن با دستگیری حکومت ساویتی از اختیاریان دیویزیة به نام ت. کاستیوشکا را تشکیل داد و در آینده اساس ارمیة یکم پالشه گردید. 1 ژانویه 1944 در ورشوه آرگن موقتی نمایندگی دموکراتی فرانت ملّی کریاوه رده نراداوه (کرن) با سرداری ب. بیروت تأسیس یافت. 21 ژوئیة 1944 کرن کامیتیت آزادکنی ملّی پالشه را تشکیل کرد، که آن 31 دسامبر 1944 به حکومت موقتی پالشه تبدل داده شد. سال 1945 در کنفرانس قریم سرداران حکومتهای ا.ج.ش.س.، ایالات متحدة امریکا و بریتنیة کبیر در بابت حل نمودن مسئلة پالشه به سازش آمدند. موافق این سازشنامه تمام زمین از زمانهای قدیم به پالشه تعلقداشتة قد-قد دریاهای آدیر و نییسی باید به آن برگردانیده می‌شد. 21 آوریل 1945 بین اتّفاقن ساویتی و پالشه دایر به دوستی، یاری بینیهمدیگری و همکاری بعد جنگ شرطنامه به امضا رسید، که در کار مستحکم گردیدن موقع پالشة نو در عرصة بینلخلقی اهمیت حل‌کننده داشت. 3 ژانویه 1946 کرن در بارة ملّی کنانیدن صناعت قرار قبول کرد. ماه دسامبر 1948 در سعیزد متّحدة پکپ و پسپ پرتیة کارگری متّحدة پالشه (پکمپ) تأسیس یافت. ژانویه 1949 پالشه به اعضاگی ساویتی ëری اقتصادی بینیهمدیگری قبول شد. 22 ژوئیة 1952 سه‌ایم کانستیتوتمیة رخپ-را قبول کرد. رخپ اعضای شرطنامة ورشوه می‌باشد. در نتیجة اجرا گردیدن پلن ترقّیات خواجگی خلق (1950-1955) پالشه از مملکت اگرری-اندوستریلی به مملکت اندوستریلی-اگرری تبدل یافت. در دورة بعد سعیزد 5-ام پکمپ (نوامبر 1968) در کار پلنکشی و تکامل سیستم اداره‌کنی خواجگی خلق به خطاها راه داده شد، که آنها حیات سیاسی و اقتصادی مملکت را مشکل گرداندند. 20 دسامبر 1970 پلینوم 7-ام کم پکمپ دایر به برطرف کردن این خطاها قرار قبول نمود و مسئله‌های تشکیلی را محاکمه کرده، نتیجه‌های مطلوب به دست آورد. در ظرف 30 سال بعد جنگ خلق پالشه در همة ساحه‌های ساختمان ساتمیلیستی به کامیابیهای کلان نایل گردید. به پیشرفت اقتصادیات رخپ یاری اقتصادی ا.ج.ش.س. در دورة ازنوبرقرارکنی خواجگی مملکت و بعداً در دورة اندوستریکانی آن اهمیت کلان داشت. در نتیجة همکاری با ا.ج.ش.س. در پالشه ساحه‌های نو صناعت: اتومبیل، تراکتور، کشتی‌سازی، انرژیتیکه و غیره بنیاد شد.

بوهران سال 1980، که تمام حیات سیاسی و اقتصادی رخپ-را فرا گرفته بود، وسعت یافتن گرفت. دشمنان سوسیالیزم خطاهای جدّی راهبران پیشترة پالشه، ویران گردیدن قانونیّت ساختمان سوسیالیزم را استفاده برده، مظفّریّتهای ساتمیلیستی خلق پالیک را زیر خطر گذاشتند. قوّه‌های عکس‌الانقلابی به دستگیری دایره‌های امپریالیستی تکیه نموده، کوشش کردند، که ساخت جمعیّتی-سیاسی خلق پالیک را تغعیر دهند، پالشه را به راه بی‌سر و سامانی و خودسری تیله دهند.

قووه‌های ضدساتسیلیستی، که در اتّحادیة کسبوی «سالیدرناست» در رفت کارپرتایهای سالت 1980 موقع مستحکم پیدا کرده بودند، با راه فریب و نیرنگ کارگران را بر ضد حاکمیت خلقی برخیزانده، پسیخاز کارپرتایی مثلش پیش دیده‌نشده را با معرکة ضدساویتی به وجود آوردند. قریب تمام سال 1981 کارپرتایها، اختلافها، بی‌ترتیبیها در جمعیت، کانفرانتتسیة آشکارا با حاکمیت قطع نگردیدند. رفت سعیزد 1-ام «سالیدرناست» (سپتامبر-اکتبر) و پراگرمّة در آن قبول‌شده شهادت می‌دادند، که سرداران اتّحادیة کسبوی آن را آه تشکیلات آپّازیتسیانی سیاسی ضد پالشة سوسیالیستی تبدل داده‌اند.

در این شرایط راهبران پکمپ و رخپ کوشش کردند، که پراگرمّة برطرفکنی بحران و مستحکم نمودن وضعیت مملکت را ترتیب دهند. همین گونه وظیفه در نزد سعیزد 9 (ژوئیه) غیرینوبتی پکمپ می‌ایستاد. سعیزد هیت نو راهبریّت پرتیّه را انتخاب و لایحة استو پکمپ- را تصدیق کرد. در بارة مستحکم نمودن رل راهبریکنندة پکمپ در ساختمان سوسیالیستی و استوار گرداندن وضعیت جمعیّتی-سیاسی مملکت، در بارة ترتیب دادن پراگرمّة پیرسپیکتیوی پکمپ قرار قبول کرده شد. در کار سعیزد وکیلان کپسّ اشتراک داشتپد.

پلینوم 4-ام کم پکمپ (اکتبر) وضعیت مملکت را دیده برآمده، مویین کرد، که راهبریّت «سالیدرناست» با راهی می‌رود، که آن بر خلاف منفعت جمعیت و دولت، پیش از همه بر ضد تمام صنف کارگر می‌باشد. پلینم از «سالیدرناست» طلب کرد، که کانستیتوتسیة رخپ و ترتیبات قانونی را رعایه نماید، از عملیات دشمنانة سوسیالیزم دست کشد، کارپرتایها را فوراً قطع کند، اتّفاق مملکتهای سوسیالیستی را اعتراف نماید، در عملیëتهای ضدساویتی اشتراک نکند. در پلینم رئیس ساویتی وزیران رخپ، وزیر مدافعه‌ ملّی ژنرال ارمیه و. یروزیلسکی کاتب یکم کم پکمپ انتخاب گردید.

مّا راهبران «سالیدرناست» وضعیت را همانا تیز و تند می‌کردند. آنها اوّل دسامبر راه در مملکت به دست گرفتن حاکمیت را پیش گرفتند. ساویت دولتی رخپ تهدید ریلّ ضد مظفّریّتهای سوسیالیزم پالشه را به نظر گرفته 13 دسامبر در مملکت وضعیت حربی جاری کرد، که این تدبیر تبدّلات ضد سوسیالیستی را پیشگیری، دولت پالیکها را از زد و خوردهای برادرکُشی خلاص کرد. این چاره‌ها، که به منفعت عالی خلق پالیک و دولت نگرانده شده بودند، اوّل سال 1982 از طرف آرگن عالی حاکمیت-سه‌ایم رخپ معقول دانسته شدند. در اساس دیکریت در بابت وضعیت حربی با سرداری و. یروزیلسکیی ساویت حربی نجات ملّی تأسیس یافته، کارپرتایها منع کرده شدند، فعالیّت اتّفاقهای کسبه، تشکیلاتهای جوانان و دیگر تشکیلاتهای جمعیّتی موقتاً بازداشته شدند.

راهبران فعال ضدساتسیلیستی و کانترّیوالیوتسیانی از آزادی محروم کرده شدند.

رخپ در سیاست بیرونة خود با مملکتهای اتّحاد سوسیالیستی هم‌فکر و همرعی است.

یقتیسادیات. پالشه در دورة ترقّیاتش با راه سوسیالیستی به دولت اندوستریلی-اگرری تبدل یافت. سهم صناعت در درآمد ملّی سال 1950 نسبت به سهم خواجگی قشلاق 1، 5 مراتبه کم باشد، سال 1974 4، 3 مراتبه افزود. وزن قیاسی سیکتار ساتمیلیستی در درآمد ملّی (به حساب %) سال 1973 81، 6، در حجم محصولات عمومی صناعتی 98، 3، در حجم محصولات عمومی خواجگی قاشلاق 16، 9، گردش مال چکنه 99، 1- را تشکیل داد. در ظرف سالهای 1970-1974 سرعت سالانة درآمد ملّ خیلی بلند شده از 11% گذشت. در دورة حاکمیت خلقی آن فرقیّت تاریخی، که در ترقّیات اقتصادی ریانهای جداگانة مملکت وجود داشت، خیلی برطرف گردید.

سنات. برابر افزایش باسرعت محصولات عمومی صناعت، مخصوصاً صناعت ماشینسازی و شیمی زود ترقّی کرد. در سالهای 1950-1974 محصولات این ساحه‌ها متناسباً 4، 5 و 2، 8 مراتبه افزود. پالشه از جهت ایکسپارت انگشتسنگ و سلفور در جهان جای دوّم را اشغال می‌نماید. سال 1982 189، 3 ملن ت انگشتسنگ استاهسال کرده شد. سال 1974 گاس-های پالشه 19، 1 مل11 کوت. س قوّة الکتر استحصال کردند. در سال 1982 117، 6 ملرد کوت.-س قوّة الکتر استحصال کرده شد. سالهای آخر استحصال چوین، پولاد، روح، مس، الیومینیی تارفت می‌افزاید. صناعت کشتی‌سازی، سمالیات، اتومبیل، دستگاه‌سازی، استاهسال مسّه‌های پلستیکی، نخ شیمیایی، سیمان و غیره ترقّی کرده است. کارخانه‌های صناعت بافندگی و خوراکواری در اقتصادیات مملکت رل کلان می‌بازند.

خاجگی قشلاق. در خواجگی قشلاق مملکت طرز استحصالات میدمالی برتری دارد. زییده از 80% محصولات عمومی خواجگی قشلاق به سهم این طرز استحصالات راست می‌آید. خواجگیهای اندیویدولی دهقانان تقریباً 83% محصولات عمومی خواجگی قشلاق را استحصال می‌کنند. در ستروکتورة محصولات عمومی خواجگی قشلاق سهم رستنی‌پروری 54، 8%، چارواداری 45، 2% می‌باشد. در ساحة رستنی‌پروری آبچه‌کاری و باغداری برتری دارد. سال 1974 مملکت به مقدار 23 ملن ت زراعت غلّه‌دانه جمع‌آوری کرد. رخپ از جهت جمع‌آوری زغیرپایه و کرتافیل در دنیا (بعد ا.ج.ش.س.) در جای دوّم می‌ایستد. ساحه‌های اساسی چارواداری-خوک و گاوپروری. سال 1982 (به حساب ملن سر) مملکت 11، 0 گاو، 17، 6 خوک، 3، 9 گوسفند، 1، 8 اسپ داشت. در رخپ ماهیگیری ترقّی کرده است، سال 1982 579 هزار ت ماهی سید شد.

نقلیات. در رخپ نقلیات راهت آهن، بحری و اتومبیل ترقّی کرده است. قسم زیاد بارکشانی به سهم راه آهن راست می‌آید. طول راه آهن (1976) 26، 7 هزار کم، از آن 5، 1 هزار کم الکترونیده شده است. درازی راه اتومبیلگرد 140، 6 هزار کم. درازی راه داخلی کشتی‌گردی 4، 6 هزار کم. بندرهای مهم بحری: شیتسین، گدینیه و گدنسک. ایراپارت کلانترین ورشوه-آکینتسی.

لاقة بیرونة یقتیسادی. در دورة سالهای 1950-1973 آبارات سودای بیرونه 7، 7 مراتبه افزود. در آبارات سودای بیرونه در سال 1973 سهم مملکتها-اعضایان ساویت یاری اقتصادی بینیهمدیگری 53، 4%، سهم دولتهای مترقّی کاپیتالیستی 39، 8%، مملکتهای رو به ترقّی نهاده 4، 5%-را تشکیل کرد. در نتیجة تغییر یافتن ستروکتورة خاج. خلق سهم صناعت ماشینسازی و تجهیزات صناعتی رخپ برای ایکسپارت از 7، 7 %-ا سال 1950 در سال 1973 تا 38، 9% افزود؛ تقریباً 80% محصولات این گروه به مملکتهای سوسیالیستی راست می‌آید. غیر از آن تقریباً 72% مالهای صناعتی استعمال خلق نیز به مملکتهای سوسیالیستی ایکسپارت می‌شود. رخپ یکی از دولتهای اساسی می‌باشد، که دولتها-اعضایان سیایب-را با سوزشواری و اشیای خام تأمین می‌کند. رخپ با دیگر دولتها-اعضایان ساویتی یاری اقتصادی بینیهمدیگری دایر به ساحه‌های گوناگون 150 شرطنامة دوطرفه دارد. در مملکت توریزم خیلی ترقّی کرده است، سالت 1974 به پالشه 7، 9 مل توریست سفر کرد. واحد ا  پ و ل-زلاتیی.

بیهتر شدن نیکوهوالی مادّی خلق. در نتیجة باسرعت ترقّی کردن اقتصادیات پالشه در سالهای حاکمیت خلقی برای بلند شدن درجة حیات اهالی مملکت از حساب زیاد شدن درآمد شخصی آن، استعمال جمعیّتی، بهتر قانع گردانیدن طلبات مدنی زمینه‌های مساعد فراهم آورده شدند. سال 1973 تقریباً 65، 4% درآمد ملّی به استعمالات روانه کرده شده بود. در ظرف سالهای 1960-1973 مزد میانة نامینلی محنت در سیکتار تجسمکردشدة خواجگی خلق از 1509 تا 2798 زلاتیی، مزد محنت ریلی 1، 5 مراتبه افزود. مزد محنت میانة ماهانه در سیکتار عمومیگردانیدشدة خواجگی قشلاق (سال 1973 2457 زلاتیی) نظر به صناعت (در صناعت سال 1973 2873 زلاتیی بود) کمتر پست می‌باشد. لیکن آن سال تا سال می‌افزاید. بلند شدن نرخ خرید محصولات خواجگی قشلاق به زیاد شدن درآمد دهقانان مساعدت نمود. در دورة سالهای 1971-1973 درآمد عمومی آن به 62% افزود. آبارات مال چکنه در سالهای 1960-1973 تقریباً 2، 5 مراتبه افزود. در شهرها در دورة سالهای 1950-1973 زیاده از 3، 3 ملن کورتیره به استفاده داده شد.

نیگهداری تندرستی. در سال 1973 در پالشه به هر یک هزار نفر اهالی 17، 9 تولد، 8، 3 فوت راست آمد؛ به 4000 کودک نوزاد 16، 1 نفر فوت مشاهده شد. درازی میانة عمر 70، 3 سال (1973) بود. سببهای اساسی فوت: بیماریهای دل و رگ، آماسهای خوفناک و غیره. یکی از موفقیّتهای ساحة تندرستی مملکت از آن عبارت است، که بیماریهای سرایتی قریب پرّه برهم داده شده‌اند. سیستم نگهداری تندرستی دولتیست. از 1 ژانویه 1972 به اهالی یاری بی‌پول طبّی رسانیده می‌شود. سال 1973 در رخپ 682 بیمارخانة دارای 217، 4 هزار کت (6، 5 کت به 1 هزار اهالی) ، 467 تولدخانه، 55 سنتاریة معالجة بیماری سل، 4، 3 هزار پالیکلینیکه و دیگر مؤسسه‌های طبابتی بود. سال 1974 در مملکت 54، 9 هزار دُختُر (1 دُختُر به 610 نفر اهالی) ، 15، 1 هزار ستامتالاگ، 13، 8 هزار فرمسیوت و قریب 119 هزار کارمند میانة طبّی به اهالی خذمت رسانپدند. 10 آکادمی و 276 مکتب طبّی برای ساحة نگهداری تندرستی مملکت کدرها تییار می‌کنند.

ماریف. در پالشه اوّلین مکتبها به زبان لاتینی عصرهای 10-11 در نزد دیر و کلیساها گشاده شدند. در عصرهای 13-14 مکتبهای شهری به زبان پالیکی تأسیس یافتند. معارف خلق در دورة احیا و ریفارمتسیه رو به ترقّی نهاد.

میعماری، صنعت تصویری و آرایشی-عملی. به دورة نیالیت ظرفیات سفالین با نقشهای گوناگون مرتّب زیبا آرایشیافته، به دوره‌های برنجی و آهن قصبه‌های استحکامدار جماعهوی، ظرفیات گلین و برنجی، مراسم دینی، ارابه‌های کلیسا، که در آنها صورت هر گونه پرّوده و هیوانات تصویر شده است و غیره منسوبند. از نیمة دوّم عصر 11 اسلوب رمانی برتری پیدا کرد. در عصرهای 14-15 بنا و عمارتها با اسلوب گاتیکه ساخته می‌شدند. در صنعت تصویری عنعنة ریلیستی تارفت بیشتر موقع پیدا می‌کند. عصر 14-ابتدای عصر 16 برابر پهن شدن گمنیزم و تعلیمات ریفارمیستی در پالشه مدنیّت احیا شکل می‌گیرد و اسلوب رینیسّنس با عنعنه‌های اسلوب گاتیکه آمیزش می‌یابد. برابر شدّت یافتن ریکسیة فئودالی-کتالیکی (ابتدای عصر 17) ساختمان کلیساها با اسلوب براکّا اوج گرفت. در میانه‌های عصر 16 آن را اسلوب راکاکا (کلیسای کتالیکی در کرکاو) تنگ کرده برآورد. از آخر عصر 18 در زیر تأثیر معارف‌پروری، مبارزة ضدفیادلی و ملّی آزادی‌خواهانة خلق پالیک معماری و صنعت تصویری با اسلوب کلسّیتسیزم پیش می‌رود. در بناکاری عصرهای 19-20 اوّلین نمونه‌های صنعت معماری ملّی ظاهر گردیدند. س. ویتکیویچ به اسلوای موسوم به زکاپنی ابتدا گذاشت، که آن به عنعنه‌های صنعت معماری ملّی اساس یافته بود؛ در صنعت تصویری جای رمانتیزم را (میانة عصر 19) رئالیزم (در فعالیّت م. گیریمسکیی) اشغال کرد.

موسیقی. مدگیّت موسیقی پالشه یکی از قدیمترین مدنیّت موسیقی اسلاوینی می‌باشد. از قدیمولییام در بین مردم سازهای موسیقت خلقی با کمانچه نواخته می‌شدگی: امثال اسکیپکه، مزنکه، مرینه، اسبابهای موسیقی نفسی: لیگوکه، بزون، ترامبیت معمولند. از رقصهای خلقی (با سرود اجرا می‌شوند) خادزانیی (پیش از پالانیز) ، کرکاویک، مزورکه، کویویک، آبیریک شهرت پیدا کرده‌اند. در عصرهای 11-12 در نزد کلیساها مکتبهای سرودخوانی گشاده شدند. اوّلین بسته‌کار نامی پ. وینتسینت (عصر 13) می‌باشد، که سرودهای دینی او تأثیر فلکلور موسیقی را به موسیقی کلیسایی انعکاس می‌کند. در عصر 16 در برابر پهن شدن غایه‌‌های دورة احیا و ریفارمتسیه در موسیقی پالیک عنصرهای دنیوی پرزور شده، سرودهای عشقی پیدا می‌شوند. سال 1748 در ورشوه زل مخصوص تئاتری «آپیرلنیه»، سال 1766 «تئاتر نراداوы» تأسیس یافت، که در آن آپیره‌های ملّی به صحنه گذاشته می‌شدند. در نیمة دوّم عصر 18 در کرکاو و لواو تئاترهای آپیره گشاده شدند. عصر 18 در دورة اوج حرکت ملّی آزادی‌خواهی سرودهای وطن‌دوستانه و شورشگران، از جمله «دلیرانه» به پیش» پهن شدند، که آنها در بین دستة شورشگران ت. کاستیوشکا در سال 1794 مشهور گشتند، سرود روالوتسیانی لیگتانیرهای پالیک در اتلیه «مزورکة دامبراوسکیی («هنوز پالشه محو نگردیده است»، 1707) بعدها گیمن پالشه و رخپ گردید. سرود «ورشوینکه» ک. کورپینسکیی (1831) روحاً به این سرودها نزدیک است. جوش و خوروش حیات موسیقی-کمیروی و تئاتر، ترقّی کردن جنرهای گوناگون موسیقی پالیک برای شهرت پیدا کردن بسته‌کار و پینینانپواز بزرگ ف. شاپین زمینه گذاشت. شاپین به مکتب بسته‌کاری پالشه شهرت جهانی آورده، به مدنیّت موسیقی دیگر مملکتها، از آن جمله روسیه، تأثیر کلان رساند. عنعنه‌های موسیقی شاپین را اساس‌گذار آپیرة کلاسیکی ملّی پالیک س. مانیوشکا («گلکه»، «حولی مدهش» و غیره) ادامه‌ و انکشاف داد. حیات موسیقی پالشه، که عنعنه‌های بایی داشت، در پالشة خلقی برای نشو و نمای منبعده شرایط مساعد فراهم آورد. حاضر در رخپ 21 ارکستر سمفونی، 10 تئاتر آپیره، 9 تئاتر اُپریتّه، 7 مکتب عالی موسیقی هست. هر سال فستیوال بینلخلقی موسیقی معاصر «تیره‌ماه ورشوه»، سرود ایستردی در ساپات، سرود معاصر در زیلینه-گوری و غیره گذرانیده می‌شود. انسمبلهای سرود و رقصهای خلقی «مزاوشی» و «شلیانسک» خیلی مشهور شده‌اند.

بلیت. اوّلین نمایشهای بلیت در پالشه هنوز در عصر 17 به صحنه گذاشته شده بودند. در عصر 18 در دربار سرمایه‌داران کلان تروپّه‌های بلیت تشکیل شدند. سال 1833 در ورشوه در «تئاتری ولک» تروپّة بلیتی تشکیل شد. در دورة سالهای 1834-1867 (با فاصله) در این جا بلیتمییستیر ر. تورچیناویچ کار کرده «جیزیل» ا. ادن، 1848، «ایسمیرلده» چ. پون و غیره را به صحنه گذاشت. بعد به دست آوردن استقلالیّت پالشه بلیت ملّی تشکّل یافت. بلیتمییستیر-ها پالشه زیلیخ، ف. پرنیل، یه. تسیکلینسکیی بلیتهای بسته‌کاران ک. شیمناوسکیی («خرنز») ، ک. ناسکاوسکیی، ل. روجیتسکیی را به صحنه می‌گذارند. سال 1037 گروپّة مستقل بلیت پالشه (راهبرانش ب. نیجینسکیه و ل. ویتسیکاوسکیی، ثالثتان-آ. سلوسکیه، آ. گلینکونه، ز. کیلینسکیی و دیگران) تشکیل شد. بعد جنگ دوّم جهانی در بسیار شهرهای رخپ تئاترها با مکتب و گروپّه‌های بلیتی گشاده شدند.

سیرک. تا آخر سالهای 80 عصر 19 در یرمرکه و کوچه‌های شهرهای پالشه تروپّه‌های سییار سرکی، اکرابتها، جانگلسرها، نیرنگبازها هنرنمایی می‌کردند. یکمین سیرک کلان سییار را ا. پینسیل تشکیل کرده بود. سال 1883 در ورشوه سیرک مقیمی گشاده شد، که ارتستان ای اساساً خارجیان بودند. در دورة جنگ دوّم جهان (1939-1945) بنای سیرک ویران شد. فعالتیت سیرک در رخپ از ساای 1945 سر شد، بعضی سرکهای سییار از نو به کار سر کردند. سال 1945 اتّحاد سیرک دولتی تشکیل شد، حاضر 15 شپیتا کار می‌کند. سال 1956 در ورشوه فستیوال یکم بینلخلقی صنعت سیرک شده گذشت.

رابیته‌های اقتصادی و مدنی با رخپ.

رابیتیهای اقتصادی تاجیکستان با ریسپوبلیکة خلقی پالشه روز از روز مستحکم و وسیع شده ایستاده است. تاجیکستان به پالشه هر سال خزارها تُن پخته می‌فرستد. غیر از این به پالشه تجهیزات تیخنالاگی به مانند دستگاههای ریسمانتابی اتوماتی امک-150، ماشینهای تارتنی م-150-2، ارمتوره‌های واداپراواد و بوغ‌گذر، کبسلهای گوناگون و غیره فروخته می‌شود. تاجیکستان در نوبت خود از رخپ میکرواتوبوس و اوتافورگان، اسباب و تجهیزات پرداز رنگمالی، ماشینهای تارتنی، اینچنین لباس، پایفزال، چرچینواری و غیره میخرد.

تا تشکیل شدن پالشة خلقی رابطه‌های مدنی آن با تاجیکستان خیلی محدود بود. امّا در برابر به دورة نو تاریخی داخل گردیدن مملکت رابطه‌های مدنی پالشه با خلقهای اتّفاق ساویتی، از آن جمله با خلق تاجیک خیلی وسیع شد. هنوز از سالهای اوّلین برپا شدن رخپ ترجمةاثرهای نویسندگان تاجیکستان، اثرهای نویسندگان ساویتی و کلاسیکان نشر شدند. در سال 1950 اثر ترجمیهالی اساس‌گذار ادبیات ساویتی تاجیک س. عینی «یادداشتها» با نام «بخارا» به زبان پالیکی از چاپ برآمد. بعد یک سال مجموعة پاوستهای «مرگ سودخور»، سالت 1952 رمان «غلامان» او نشر شد. در مطبوعات دوری پالشه ترجمةاثرهای نویسندگان تاجیک درج می‌شود. نشریات وزارت مدافعه‌ ملّی سالت 1952 رمان مشهور ر. جلیل «پولاد و گلرو» را از چاپ برآورد. اثرهای ادبیات‌شناسان پالیک، که ادبیات تاجیک را می‌آموزند، نشر می‌شوند.

در نوبت خود در تاجیکستان نیز ترجمةاثرهای نویسندگاان رخپ نشر می‌شوند.

در تئاترهای تاجیکستان پیسه‌های دراماتورگان پالیک، از جمله «قصّة شبانه» ک. خائنسکیی در تئاتر دولتی جوانان به نام م. واحداف، «خانمها و گوسرها» ا. فرید در تئاتر درمت روسی به نام و. میکاوسکیی نمایش داده شدند. کتابخانن دولتی به نام فردوسی با کتابخانه‌های رخپ کتاب عوض می‌کند.

روابیت گوناگون‌ساحة تاجیکستان و رخپ سال از سال وسیع و مستحکم می‌گردد.

دّ: لینتسیویچ س. ، فیزیچیسکیه جغرافی پالش، پیر. س پالسک. ، م-، 1969: استاریه پالش، ت. 1-3، م. ، 1954-56، (داپ. ت .). آچیرک استاری نرادنایی پالش، م. ،     1965    (لیت .) ، الینیچ

یو. و. ، ایکانامیچیسکیه جغرافی پالش، م. ، 1958؛ استاریه پالسکایی لیتیرتورы، ت. 1-2، م. ، 1908-69 (لیت .) ، زخوتاویچ یه. ، پالسکیه ارخیتکتاره (معماری)، پیر. س پالسک. ، ورشوه، 1967؛ ت ا ن ا ن ا ا و ا ل. ا. ، پالسکایی ازابرزیتیلنایی اسکوسّتوا ایپاخ پراسویشینیه، م„ 1968؛ ب ه ل ا ه ا„ استاریه پالسکایی موزыکلنایی نولتورы، ت. 1-3، م„ 1954؛ میخلیک ب„ زمیتک آ پالسکام کینا، پیر. س پالسک. ، م„ 1964؛ ب ا ل ا نو. گ„ تدجیکیستن و لیتیرتوری نه اناسترنّыخ یاыکخ، د„ 1971-75.