اوازهای نطق

اوازهای نطق، آوازهایی، که با مقصد مبادلة افکار توسط دستگاه گفتار (عضوهای نطق) ساخته و تلفّظ می‌شوند. آوازهای نطق در اساس «فرمانی»، که از نیمکرة چپ مینة cap می‌رسد به وجود می‌آیند. تهدید و تحلیل آوازهای نطق در سه زمینه-تولیدی، فیزیکی و اجتماعی (لنگویستی) صورت می‌گیرد.

در زمینة تولید مکانیزم دستگاه گفتار و سهم عضوهای نطق مورد تحقیق قرار می‌گیرند. آوازهای نطق از لحنها (تانها) و شوشوها عبارتند. لحنها در نتیجة لپّشهای (لرزشهای) صداپرده‌ها به عمل می‌آیند. شو­شوها باشند، در اثر لپّشهای نامودوّر در جریان هوایی، که از شش بیرون آمده، در نتیجة به هم نزدیک شدن یا رسیدن عضوهای نطق در سوراخ دهان و بینی به مانعهی دچار می‌آیند، پیدا می‌شوند.

لهنها صداناکها را و هم‌صداهای لحنی را (م، ن، ل، ر، ی) و شوشوها هم‌صداهای بی‌جرنگ را به وجود می‌آرند. هم‌صداهای جرنگدار از آمیزش لحنها و شوشوها حاصل می‌شوند. صداناکها از روی حرکتهای عمودی (یا درجة برداشت: بالا-ا، و، میانه-ز، او، آ و پایان-ا و افقی زبان (یا قطار): پیش-ا، ه، مرکزی-او، ا، قفا- و، آ و اشتراک لبها (لبی- و، او، آ و غیریلبی-ا، ه، ا) فرق می‌کنند. هم‌صداها نیز از روی چار علامت: ا) کار صداپرده‌ها (جرنگدار-ب، و، ه، د، ج، ج، گ، غ و بی‌جرنگ –پ، ف، س، ت، ش، چ، ک، خ، ق، ع، د) ، ب) ریزانتارها (دماغی-م، نو غیریدیماغی-همة هم‌صداها غیر از م و ن) ، و) ترة تشکّل (زیچ: ا) ساده-بر پ، د، ت، گ، ک، ق، ع؛ ب) مرکّب-د، چ؛ راغ: ا) یکمخرجه-و، ف، ز، س، غ، خ، ه، ب) دومخرجه-ج، ش، گ) ، کار عضو فعال یا مخرج آوازسازی (1) ل­بی: <ه) لبولبی-ب، پ، م؛ ب) لب و-دندانی-و، ف؛ 2) زبانی: ا) پیش زبانی-د، ت، ز، س، ج، ش، ج، چ، ل، ر، ن؛ ب) بینیزبانی-ی؛ و) پسیزبانی-گ، ک؛ گ) زبانچگی-گ، خ، ق؛ 3) خلقی: ا) رویک-ع و چقور-د) فرد می‌کنند. در زمینة فیزیکی و اکوستیکی طبیعت فیزیکی آوازهای نطق و علامتهای فیزیکی آنها: درازی، درجة پهنّاکی و قوّتناکی، ساخت فارمنتی و سپیکتر آنها مورد تحلیل و تحقیق قرار می‌گیرد. این علامتهای فیزیکی آوازهای نطق در شرایط و حالتهای گوناگون فونتیکی تحقیق و مقایسه و درجة مالک بودن آوازها به این خصوصیتها نسبت به آوازهای دیگر تأمین کرده می‌شود. تصنیف-اکوستیکی آوازها نیز در اساس همین علامتها صورت می‌گیرد. در جهت اجتماعی یا لنگویستی آوازهای نطق وظیفه و سهم آنها در ج­ریان مبادلة افکار آموخته می‌­شود. از این رو، این جهت آوازهای نطق را جهت فونکسیانلی یا فانالاگی نیز می‌نامند. این سه جهت آوازهای نطق موضوع بدیعی یک قسم علم زبان‌شناسی-فونتیکه{فانالوژی) را تشکیل می‌دهند. در فونتیکة امروزه جهت فونکسیانلی جهت اساسی آوازهای نطق حساب می‌شود، زیرا تقطیع جریان نطق به آوازهای علی‌حده و علاقه‌مندانه با آن حلّ همة مسئله‌های لنگویستی آوازهای نطق محض از دید فونکسیانلی امکان‌پذیر است. جریان نطق طبیعتاً زنجیر متّصل آوازیست و از دید تولید و خصوصیتهای فیزیکی تقطیع آن به آوازهای علی‌حده امکان‌ناپذیر است. تقطیع آن تنها به واسطة فونمه، که در آوازهای نطق ظاهر می‌شود و نمایندة آوازهای نطق می‌باشد، عملی می‌گردد. دبیات: رستارگویی و ا و. س. ، آچیرک فونتیک تدجیکسکاگا یزыکه. استالینبد، 1955؛ ز ن د ا ر ل. ر. ، آبشیه فانی­تیکه. لنینگراد، 1960.