اتشدان

آتشدان، آشدان، ک آ نو ن، کو­ره. م ا ن ق ا ل، د ا گ د آ ن، جایست، که در آن آتش‌ افروزند. آتشدان را در ابتدا برای خوراکپزی، نانپزی، گرم کردن خانه و غیره استفاده می‌بردند. با مرور زماو وظیفة آتشدان تغییر یافته، نمودهای گوناگون آن، به مانند آتشدان عنعنوی زمینی به وجود آمدند. برای  ساختن آتشدان زمینی زمین را قدری کافته دیوارة آن را با گل آتش‌بردار انداوه می‌کردند. در دی­واره‌های این گونه آتشدان نان نیز می‌پختند. چنین آتشدان چخلک نام داشگه، اساساً در جنوبی  تاجیکستان معمول بود.

در شمال ریسپوبلیکه باشد، به گرداگرد آتشدان کافتشده دو-سه قطار خشت یا کلوخ چیده، دیوارچه‌ای می‌بردارند و به روی آن دیگ می‌گذارند. چنین آتشدانها را تنها برای خوراکپزی استفاده می‌برند. آتشدان زمینی را باز از خشت یا کلوخ ساخته با لای پشمدار انداوه می‌کنند. آتشدان عمومی را در خانه می‌ساختند. در ریانهای جنوب آتشدان موری نداشت، دود از سوراخی سقف خانه می‌برآمد. در شمال تاجیکستان در ب­نای آتشدان دود کش (موری) ساخته می‌شد.

با مقصد کم کردن دود به جای آتشدان عمومی آتشدان طعامپزی به وجود آمد. آتشدان نسبت به آتشدان عمومی خردتر بوده، کمتر دود می‌براورل. عادتاً در پهلوی آتشدان طعامپز آتشدان چایجوشانی و منقل نیز می‌ساختند، که حجماً خرد است. حالا بیشتر آتشدان آهنین سیلندرشکل می‌سازند، که آن سه یا چار پایه دارد و آن را هر جا بردن مومکیه است.