اسیا

آسیا، آ س ا یا ب، دستگاهیست، که در آن الّدانه را آرد می‌کنند. آرد کردن غلّه از دورة پلیالیت این جانب معمول است. در عهد تس­دیم آدمان غلّه را با دست‌آس آرد می‌کردند.

دیرتر شکلهای گوناگون آسیا (با­دی، آبی، آلوی) به وجود آمدند. پیشتر در تیرّیتاریة تاچیکستان آسیای آبی بیشتر معمول بود. حجم آسیا به مقدار آب، بلندی «آب‌پرتا» وابسته است. برای آسیاهای حجماً میانه در 1 ثانیه تا 250 لیتر آب لازم. آسیا چون آبجواز در خانة علی‌حده از آب یکچند متر پایانتر ساخته می‌شود. آب از جوییبار با ناوه به چرخ آسیا جاری می‌شود. ناوه تقریباً 5-6 متر درازی داشته دهنش نظر به نوگش وسیعتر ساخته شده است، تا که آب زیادی یکباره به ناوه ریخته، باسرعت به پایان جاری شود. در وقت درکار نبودن آب شاوه-درغات آسیا را گشاده آب را به دیگر طرف cap می‌دهند.

چرخ آسیا از 32 پرّه عبارت بوده (درازی هر کدامش 50 سانتی‌متر) ، هنگام به بالای آنها ریختن آب چرخ به حرکت می‌درآید. چرخ از قسم تیردار-گوپچک نیز عبارت است. در قسم بالای گوپچک نرا­هن (غفسی‌اش 2-3 سانتی‌متر، پهنی‌اش 5-6 سانتی‌متر، درازی‌اش 60 سانتی‌متر) می‌ایستد. نه را-هن از سوراخی سنگ می‌گذرد، که قسم آخرین بالای آن از پلستینة مخصوص آهنین-ب ا ق ا ابا­رت است.

در روی بقه بالاسنگ را می‌مانند و غلّه از بین سنگها فُرآمده، به آرد مبدّل می‌شود. در قسم پایان گوپچک ت و ر م-ستیرجین چوینین (درازی‌اش 25 سانتی‌متر) واقع گشته، قسم پایانی آن در روی «پاشنه» و پاشنه در روی ماهیچوب می‌ایستد. قسم پیش ماهیچوب را به روی بالشتک گذاشته، نو­گ دیگرش را به مردکچوب، که دستة آن از فرش خانه کمی بلندتر می‌ایستد، می‌پیوندند. هنگام به رفت عقربک ساعت تاب دادن گوشک مردکچوب بالاسنگ به تهسنگ جفستر شده، غلّه را مهین آرد می‌کند.

سنگ آسیا را عادتاً استاهای سنگ‌تراش می‌سازند. سنگها وابسته به شرایط محل و حجم آسیا از 200-300 تا 700-800 کیلوگرم وزن دارند. سنگ در مابین سوراخی دارد و غلّه توسط چناق از دول به این سوراخی می‌ریزد. نوگ را از تخته می‌سازند و آن 120-150 کیلوگرم غلّه می‌برد. برای آن که غلّه به یک مرام از چناق به سوراخی سنگ ریزد، از شاخة درخت چقیلداق ساخته، یک نوگ آن را به چناق می‌پیوندند؛ نوگ دیگر چکیلداق باشد، بی‌واسطه به سنگ آسیا رسیده می‌ایستد. هنگام دور زدن سنگ چقیلداق چناق را به لرزه می‌درارد و از چناق به سوراخی سنگ متّصل غل­له می‌ریزد. آرد در خمبه جمع می‌­شود. در نتیجة پیشرفت تیخنی­که جای آن را تدریجاً آسیاهای الکتری پراقتدار زمانوی گرفتند.

در آسیاهای آردکشی ایلیکت­ریک حاضره‌زمان غلّه از نقلیات اتومبیل، راه آهن و آبی توسط دستگاههای مکانیکی و پنیومتیکی قبول کرده می‌شود. غلّه‌دانه را از روی نوع و صفت در ایلیوتار (انبار)-ها جایی می‌نمایند؛ غلّة از ضرررسانها آسیب‌دیده را علی‌حده نگاه می‌دارند. غلّه را پیش از آردکشی در شعبة دانتاز ا ک و انی با یاری سیپرتارها، ترییمها و اپّرتهای مگنیتی از هر گونه آمیخسته و افلاسیها تازه می‌کنند. غلّه در ش او ع ب ا ا آردکشی از 3 عملیات اساسی می‌­‌گذرد؛ یرمة درشت، یرمة مهین و آرد. غلّه را در دستگاههای ولساوی، که ماشینهای بی‌زنده (غلّة میدشده را از روی درشتی و صفت به نوعها چودا می‌کنند) با آنها پیوستند، یرمه می‌کنند. از یرمة درشت بعد در دست­گاههای ولساوی میده کردن محصولات نسبتاً مهین-دونست حاصل می‌شود. از آن آرد می‌کشند.

ارد را ماشین در شعبة استحصالی به خلته‌ها ریخته، به طور اتوماتی برمیکشد. در جریان استحصالات قریب 30 نوع ماشینهای گوناگون اشتراک مکنند. علاوه بر این، غلّه در کارخانه‌های اقتدارشان میانه از وقت به ایلیوتار قبول کردن تا به شعبة استحصالی داخل شدن آرد 5 کیلومتر راه را ته‌ای می‌کند.

در آسیای آردکشی الکتره انرژیة الکتر به اندازة زیاد (به هر یک کارگر استحصالات 8-10 کیلووات راست می‌آید) صرف می‌شود. جریان استحصالات مکانیکانیده شده است و متّصل کار می‌کند. خراجات عمومی انرژیه در آسیای آردکشی الکتری در یک سال به دهها میلیون کیلووات.-ثانیه می‌رسد. مثلاً، برای توسط ایلیوتار غنجایشش 100 هزار تُن در یک شباروز آرد کردن 800 تُن غلّه و به واسطة دستگاههای پنیو­متیکی از برجه فرآوردن دان در یک سال قریب 125 میلیون کیلووات.-ثانیه اینیر­گیه صرف می‌شود. آسیاهای حاضره با نقلیات پنیومتیکی پرّه جهازانیده شده‌اند.

دبیات: زوارыکین ک. ا.. کورس پا مو­کامالنام و پرایزوادست و، خرکاو، 1894؛ تکنولوژی موکامالناگا پرایزوادستو] مسکو، 196-1؛ نوراف ک. ، زیرنا ا اگا پی­ریرباتکه و نرادنایی تکنیکی سیویرناگا تدجیکیستنه!، «اچینыی زپیسک لتپ ا امین س. م. کراوه»، و. 6، لنینبد، 1958.