اریف قزوینی

عارف قزوینی میرزا ابوالقاسم (1882، قزوین-1933، همدان) ، شاعر ایرانی. از عایلة ملّا. همچون شاعر و حافظ در سالهای روالوتسیة ایران (1905-11) شهرت یافت. عارف قزوینی در این سالها در کوچه و میدان شهرها کنسرت برپا کر­ده، اشعارش را خودش به آهنگ د­راورده می‌خواند.

مخسوسن تصنیفهای تنقیدی، که با آهنگ سرود و ترانه‌های خلقی از طرف خودش سروده می‌شدند، خیلی شهرت داش­تند. غزلیات دورة مشروطه‌خواهی عارف قزوینی نیز دارای مضمونهای بلند اجتماعی و وطن‌دوستیند («زنده باد»، «نالة مرغ»، «پیام آزادی»، «لباس مارت» و غیره). بعد شکست خوردن انقلاب سالهای 1915-20 عارف قزوینی به ترکیه و عراق مهاجرت کرد.

در ایجادیات اندورینة شاعر آهنگهای روح‌افتادگی و نفرت به محیط مودوده بلند صدا می‌دهند. عارف قزوینی در منظومة «خرنامه» نسبت به ساخت و محیط موجوده نفرت بیان کرده است (تمام اهل کشور را، از شاه تا گدا خر و ایران را مملکت خران نامیده است). در تن­قید و مذمّت موقع مویین اجتماعی و اخلاقی نداشتن «خرنامه» را ایرج میرزا در مثنوی”عارفنامه”، که جواب منظومة عارف قزوینی است، سخت محکوم کرده است.

ینقیراز سلطنت قاجاریّه را عارف قزنوی با خوشنودی استقبال کرد و در ابتدا رضاشاه را (1925-41) چون برپاکنندة جمهوریت تبریک و تهنیت گفت. ولی بعد شاه اعلان گردیدن او سخت ناامید شد و به برلین مهاجرت کرد. بعد بازگشتن (1927) خود عارف قزنوی به همدان بَدَرغه (تبعید) و نشر آثار و کنسرتهایش منع کرده شدند. عارف قزنوی در تشکّل رویة دموکراتی نظم معاصر ایران، در قوّت گرفتن جنبه و پرنسیبهای خلقیت و صنفیّت نظم معاصر فارسی سهم ارزنده گذاشته است. شعرهایش به زبان روسی ترجمه و نشر شده‌اند. نمونه‌های آسا-رش در مطبوعات تاجیکستان نیز به طبع رسیده‌اند.

دبیات: برگینسکی ا. ، کامیس­سراف دوشنبه، پیرسیدسکیه لیتیرتوره، ماسکوه، 1962؛ گ ا ا م پ ا ن ا خ گ. گ. ، اریف کزوین-گرجدنسکیی پاات ارنه، مسکو. ، 1971.