آپتیکة الکترونی و یونی، علمیست در بارة رفتار دستههای الکترون و یونها در وکئوم تحت تأثیر میدانهای الکتری و مگنیتی. از بس که تدقیق دستههای الکترونی نسبت به دستههای یونی پیشتر آغاز یافتهاست و دستههای الکترونی نظر به دستههای یونی معمولترند، بیشتر اصطلاح «آپتیکة الکترونی» استفاده میشود.
وهای اساساً با مسئلههای تشّکّول، فکوسیرانی و تمایلدیهی دستههای ذرههای زریدناک و با یاری آنها حاصل نمودن تصویرهای در اکرانهای لیومینیسّینتی یا نوارهای فاتاگرفی پرایکتیرانیدشونده مشغول است. چنین تصویرها را عادتاً تصویرهای الکترونی و آپتیکی و یونی و آپتیکی مینامند. اساساً طلبات تکنیکة الکترونی باعث انکشاف 0‘. \ گردید.
تمایول دستة ذرههای زریدشان مثبت در میدان کاندینستار الکتروستتیکی هموار. عقربکها سمت میدان الکتری داخل کاندینستار را نشان میدهند.
پیدایش آپتیکه با بنیاد کرنة الکترونشوایی (آخر عصر 19) علاقهمند است. در اوّلین کرنة الکترونشوایی آسّیلّاگرفی، که سال 1897 ک. ف. برون ساخته بود، دستة ایلیکترانی با تأثیر میدان مگنیتی تمایل داده میشد. ج. ج. تامسان هنگام در تجربه مویین کردن نسبت زرید الکترون به مسّهاش دستة الکترونی را از قَبَت کاندینستار هموار در داخل کرنة الکترونشوای گذاشته شده گذرانیده، آن را با تأثیر میدان الکتروستتیکی تمایل داد.
سال 1899 فیزیک نیمیس ی. ه. ویخیرت برای فکوسیرانیدن دستة الکترونها در کرنة الکترونشوایی غلتکی را از سیم ازالیتسییشده استیفاده برد، که از آن جریان الکتر میگذشت. امّا فقط سال 1926 عالم نیمیس x. بوش حرکت ذرههای زریدناک را در میدان مگنیتی چونین غلتک نظریهوی دیده برآمده، نشان داد، که آن بران حاصل کردن تصویرهای درست الکترونی و آپتیکی تطبیقپذیر است، یعنی آن لنزة الکترونی میباشد.
کارکرد منبعدة لنزههای الکترونی (مگنیتی و الکتروستتیکی) برای بنیاد میکروسکاپ الکترونی، تبدلدهندههای الکترونی و آپتیکی و یک قطار اسبابهای دیگری، که در آنها حاصل کردن تصویرهای درست الکترونی و آپتیکی ابژکتهای از خود الکترون خارجکننده یا با یگان واسطه به دستههای الکترونی تأثیررساننده ممکن است، شرایط فراهم آورد.
ساخته شدن کرنیهای الکترونشوایی مخصوص برای اپّرتهای تلویزیونی و رادیولاکتسیان، ثبت و حفظ و تکراراً استفاده بردن انفارمتسیه و غیره همان ساحههای آپتیکه را، که با ادارهکنی دستههای ذرههای زریدناک علاقهمندند، منبعد انکشاف داد. به انکشاف آپتیکه کارکرد اپّرتورههای تحلیل سیلهای الکترونها و یونها (بیته-سپیکت-رامیترها، مسّ-سپیکترامیترها و اسبابهای دیگر تحلیلی) نیز تأثیر کلان رساند. آپتیکه عادتاً مسئلههای در تکنیکة فوقولبسامد پیدا شده را نه، بلکه فقط گاه-گاه پراسیسّهای در لامپههای الکترونی، سرعتفیزاهای ذرههای زریدناک و دیگر اسباب و تجهیزاتهای مخصوص به عمل آمده را، تدقیق میکند.
دبیات: ک یا ل م ا نو. ‘ م. ، یه و آر س. د. ، الکترونّیه آپتیکه، 3 ازدنی، لنینگراد، 1968؛ ارتسیماویچ ل. ا. ، لوکیناو س. یو. ، دویجینی زریجیانّыخ چستیتس و الکتریچیسکیخ ا مگنیتنыخ پالیخ. مسکو، 1972.