آکسگین (لاتینی oxygenium) ، آکسگین المنت شیمیایی گروه vi سیستیمة دوری مندلیف، رقم ات. 8، مسّم ات. 15، 9994. آکسگین را ک. شییلس (1771) در نتیجة تفسانیدن سیلیترهها (kno3، n’anqs) ، دواکسید منگن (مپ02) و ج. پریستل (1774) در نتیجة تفسانیدن سوریک (رعاا<) و آکسید سیماب (hgo) ناوابسته به یکدیگر حاصل نمودهاند. آکسگین تیبیی از 3 ایزوتوپ ثابت 160 (99، 759%) ، ، 70 (0، 037%) و ، 80 (0، 204%) عبارت است.
اکسیگین در شرایط مقرّر گاز بیرنگ، بیبویی و بیمزّه بوده، در-182، 9° سیلسیه به مایع کبود سفیدتاب تبدل مییابد؛ در-218، 7° سیلسیه باشد، کریستلّهای کبود حاصل مینماید. مالیکولم آکسگین در شرایط معتدل دو اتم (02) بوده، در رزریدهای الکتری سیتامه (آ») و در فشار بلند چارتامه (04) میشود. آکسگین در پیوستهایش دولینته است. آکسگین نامیتلّ فعال بوده (بعد فتار) ، در شرایطهای گوناگون به غیر از گزخای انیرتی، طلا، پلتینه و گلاگنها، با خمة دیگر المنتها بیواسطه پیوست میشود.
قریب همة ریکسیههای آکسگین با دیگر المنتها ریکسیّة آکسیدشه-وی ایکزاتیرمیست. آکسگین با هیدروژن، سلفور، کربن، نیتروژن، فسفر در حرارت مقرّری خیلی سست، امّا در حرارت بلند تیز (با هیدروژن در حرارت از 550° سیلسیه زیاد با ترکش) پیوست میشود. ریکسیّة آکسگین با نیتروژن اینداتیرمی بوده، تنها در حرارت از 1200° زیاد یا در رزرید الکتری به عمل میآید.
اکسیگین قریب همة متالها را (خصوصاً متالهای عشقاری و عشقارزمین را) فعال آکسید مینماید. سرعت ریکسیّة بین متالهای و آکسگین با عاملهای گوناگون (حالت سطح میتلّ، درجة خردی آن، موجود بودن آمیختهها و غیره) وابسته است. در پراسیسّ تأثیر متقابل مادّهها و آکسگین آب رل مهم میبازد.
مسلن، حتّی کلیی در حالت نبودن آب با آکسگین به ریکسیه نمیرود، ولی با اشتراک بوغهای آب (در شرایط معتدل) با آن با ترکش پیوست میشود. آکسید بعضی متالها با آکسگین پیوست شده پیراکسید (na202، و&02، کاز باز و غیره) حاصل میکنند. ریکسیة متقابل کرباگیدریدهای و آکسگین اساس پراسیسّهای مهم صناعتی به ش و-مار میرود.
بیشترین پیوستهای آرگنیکی (کرباگیدریدهای ناسیر، الدیگید و فینالها، اینچنین سکیپیدر و غیره) با آکسگین به آسانی پیوست میشوند. آکسیدشوی مادّههای غذایی هوجیرهها با آکسگین منبة انرژیة ارگانیزمهای زنده است. آکسگین یکی از المنتهای در طبیعت پهنشدترین میباشد.
پیوستهای آکسگین کریب 85، 82% مسّة گیدراسفیره، قریب نصف (47%)-ا مسّة لیتاسفیره را تشکیل داده، تنها در اتماسفیره، که آنجا آکسگین در حالت آزاد است، بعد نیتروژن جای دوّم را (23، 15% از روی مسّه) اشغال مینماید. آکسگین 1364 خیل مینیرل حاصل میکند، که از آنها سلیکاتها (شپت دشتی، ابرق و غیره) ، کورس، آکسیدهای آهن، کربنتها و سولفاتها بیشتر پهن گشتهاند. در ارگانیزمهای زنده به حساب میانه کریب 70%‘ آکسگین موجود است. آکسگین اساساً به ترکیب سفیدخا، روغنها، انگشتابها و پیوستهای ناارگنیکی اسکلت داخل میشود.
اکسیگین آزاد در پراسیسّهای بیاخیمیوی و فیزیولوژی ارگانیزم، خصوصاً نفسکشی اهمیت کلان دارد. همة ارگانیزمهای زنده (به غیر از بعضی میکروارگنیزمهای انارابی) انرژیة برای حیات ضروری را از حساب با آکسگین آکسیدشوی بیالاگی مادّههای گوناگون میگیرند.
اکسیگین را در صناعت با 3 اصول حاصلل میکنند: شیمیایی، الکترولیز (الکترولیزی آب) و فیزیکی (از_هوا). آکسگینین گزی را در بلاّنهای پولادین تحت فشار بلند (15-42 من/م2) ، آکسگین مایع را در ظرفهای دیور یا سیستیرنههای مخصوص نگاه میدارند و میکشانند. آکسگین تکنیکی را در کارکرد متالها، کفشیر و بریدن آنها و غیره، آکسگین تکنولوژی را در صناعت شیمی هنگام حاصل کردن سوزیشواری ریکتیوی مایع، روغنهای مالیدنی، کیسلاتههای نیترات و سولفات، متانال، امّیک و نوریهای امّانیی، پیراکسید میتلّها و دیگر محصولاتخای شیمیایی، آکسگین مایع را برای ترکانیدن، برای محرکهای ریکتیوی و کارهای لبارتاری، در طبّ، پروازهای کیهانی و غیره استفاده میبرند. آکسگین خصوصاً در انتینسیوانی پراسیسّهای متالورگی و پیرامیتلّورگی برای حاصل کردن متالهای سیاه و رنگه فراوان استفاده میشود.
دبیات: چوگهیف ل. ا. ، آتکرыتی کیسلاراده ا تیاریه گارینیه و سویز س فیلاسافسکیم اچینییم دریونیگا میره،
یزبرنّыی ترودы، تام 3، مسکو، 1962؛ کیسلاراد،
سپروکه، چستع 1-2، مسکو، 1967؛ رزوماوسکیی س. د. ، کیسلاراد-المنتارنыی فارمы ا سوایستوه، مسکو، 1979.