ناک

ناک. مورود، امرود، کممس را (pyrus) ، جنس درخت میوه‌داریست از عایلة نسترنیها؛ میوة معمول. بلندی‌اش 15-20 م. تنه‌اش اشهبی تیرتاب، چوبش زردچه، کمی گلابی یا سفید، نودة یکساله و موغچه‌اش سیرمویک یا پتدار، برگش گوناگون‌شکل (از مدوّر تا نیشترشکل) یا نرمانند چاک-چاک، خوشه‌گلش 6-20-گله، رنگ گلش س­فید یا کمی گلابی 5 (بعضاً 6-10)-برگش دوجنسه، غورکش 2-5-پلّه (هر کدام 2-تایی تخم‌مغچه دارد). شکل، رنگ و طعم میوه‌اش خیلی گوناگون است؛ وزنش از 25 تا 300 گ.

در دنیا 60 و در ا.ج.ش.س. زیاده از 30 نمود ناک می‌روید. در تاجیکستان 7 نمود ناک می‌سبزد. 4 نمودش خودرویی (مورود خرسک ر. regel2، انجیرک یا شکینگ-p. bucharica، کیان-p. cajon و مورود–p. tadshikistanica و 3 نمودش (ناک مقرّری، شکرمرود-p. pyrifo-lia، ترنج-p. ussuriensis) از قدیمولییام پرورش کرده می‌شود. در دوام سالهای دور و دراز از نمودهای نامبرده نوعهای گوناگون امرود و ناک محلی (دلفوزا، گیردکمورود، کمپیرمورود، کولوخمورود، کلولناک، کبودناک، کیان، پاشپاتی، آلمورود، سفیدمورود، ساهیبمورود، ترشمورود، شاهمورود، فوسینیمورود، یخکمورود، شورپاک، ناک ررزی، ناک غرمی، نعیمناک و غیره) را رویانده‌اند. حالا در بسیار دولتهای جهان و ا.ج.ش.س. مخصوصاً ناک مقرّری معمول است.

ناک مقرّری (p. communis) درختیست بلندی‌اش تا 20 م. بر­گش مدوّر یا درازرویه دندانه‌دار، گلش سپ-سفید یا گلابی، خوشه‌گلش 6-12-گله. شکل و اندازة میوه‌اش گوناگون است.

در یونان قدیم ناق را 2 هزار سال مقدّم پرورش می‌کردند. ها­لا در دنیا 900-950 هزار گه ناکزار بوده، سالی بیشتر از 6 ملن ت (در اوراپه زیاده از 3، 6 ملن، در امیری­که قریب 1 ملن ت، در آسیا زیاده از 600 هزار ت) حاصل میغوندارند. ناحیه‌های اساسی ناکپرورین ا.ج.ش.س.:

کرم، اکراینه، مالدویه، کوکان شپمالی، زکوکه‌ایه، بیلاروسّیه و آسیای میانه. بیشتر از 250 هزار گه ناکزار (زیاده از 20 ملن بیخ) بوده، در خانگیهای پیشقدم 120-130 س/گa (به حساب میانه در ا.ج.ش.س. 50 س/گه) حاصل میغوندارند. 5 هزار نوع ناک معلوم است. زیاده از 200 نوع آن را در ا.ج.ش.س. پرورش می‌کنند. اکثر نوعهای اروپای ناک را از نمود p. communis رویانده‌اند. و­لی برای رویاندن این نوعها نمودهای دیگر ناک (p. nivalis، ر. سه-ucasica، p. ussuriensis) نیز استفاده شده‌اند.

ز نوعهای اروپای ناک در شرایط تاجیکستان «لیوبیمیتسه کلپّ»، «بان کریتین ویلیمس»، «پینه»، «سیینیتس کیفّیره»، «بیری بایک»، «لیسنیه کرسویتسه»، «سین جیرمین»، «کیوری» «عالیوی دی سرّ» حاصل خوب می‌دهند. از ناک مربّا، شربت، کامپات، مرمیلد، پاویدلا، ماقوت، مه‌ای و غیره تییار می‌کنند. ناک میوة معمول است. بیشتر برای ترخوری استفاده می‌برند. در ترکیبش 5-16% قند، تا 1% جوهر، 3، 51% پیکتین، 0، 3%’ سفیده، ویتامینهای ا، و، س، رّ دارد.

تسویر در ص. 96-97.

د .: قاسم‌اف م. ، نوعهای محلی مورود و ناکها، د. ، 1971؛ فلاره تد­جیکسکایی سّر، ت. 4، ل. ، 1975؛ و ا خ آ و و. ن. ، گوبناو ا. ا. ، لیبیدیوه گ. ف. ، کولتورنыی رستینیه ا.ج.ش.س.، م. ، 1978.