ناهیة ساویت

ساویت (سابق ریان قیزیلمزار) ، ریان مأموری ولایت کولاب رسّ تاجیکستان. سنة تشکیلش-23 نوامبر 1930. مساحتش 1216، 0 کم 2. اهالی‌اش 34، 5 هزار نفر (1985) ، اساساً تاجیکان، اینچنین ازبکها، روسها و غیره. ریان به 6 ساویت قشلاق (به نام بابایونوس، وطن، بلجوان، طنابچی، کوشقیه، کنگورت) و  ساویت پاسیالکه تقسیم شده است. مرکز ریان-پتش ساویت. تارّیتاریة ریان در حوزة بالاآب دریاهای سرخاب (قیزیلس و) و آبیتاهیر (شاخاب راست سرخاب) واقع گشته، آن را بیشتر کوههای نه چندان بلند (قطارکوه وخش تا 2500 م و کوه جلانتاو تا 1769 م) ، اینچنین ادیر و تپّه‌ها فرا گرفته‌اند. وادی دریاهای  آبیتاهیر و سرخاب جای از همه پست و نسبتاً همواری ریان بوده، به سمت جنوب تا 800-600 م پست شده می‌رود. از ثروتهای زیرزمینی نمک، گچ و آهک‌سنگ موجودند. اقلیم ریان کانتینینتی؛ تابستانش گرم، زمستانش ملایم است. حرارت میانة ژوئیه 25-300 س، ژانویه از 0 تا 50  س. بارشات سالانه 500-000 مّ، در کوهها تا 1200 مّ. دریاهای کلانش: سرخاب و شاخاب راست آن آبیتاهیر. در کنار شمال ریان آب‌انبار نارک واقع گشته است. خاک زمینهای وادی خاکستررنگ تیره، خاک کوهها دارچین‌رنگ کربنتدار و دارچین‌رنگ مقرّری. در ساویت اساساً رستنیهای خاص دشتهای کوهی می‌رویند. نباتات کوه و دره‌ها «علفهای گوناگون، درختان سیب، مورور خرسک، آلوچه، بادام تلخک، دولانه، پسته، اینچنین از درختان چپار، شومتال، باد، بتّه‌های زیرک، نسترن، انگت و غیره عبارت است. کوههای سیرعلف این جا چراگاه خوب تابستانیند. در بلندی تا 1400 م کشتزارها واقع گیشته‌اند. عالم هیوانات ریان گوناگون است. در کوهها موفلان، مارخور، نخچیر، خرس، گرگ، شغال، گربه، قشقلداق، سطور، زرگوش، جیره، موش، کلّه‌موش، یورمان، مار، کلته‌کلاس، عقاب، باشه، چغذ، کبک، کبوتر و غیره زندگی می‌کنند.

ساویت ریان غلّه‌کار و چاروادار است. پخته‌کاری، باغداری، و کرتاشکه و سبزه‌وات‌کاری نیز وجود دارد. ریان سال 1985  7 ساوخاز و 1 خواجگی عسل‌پروری داشت.

سال خوانش 1984/85 در ریان 16 مکتب میانه، 12 مکتب 8-ساله، 8 مکتب ابتدایی، 1 خانة بچگان، 1 اینترنت نزدمکتبی و 1 مکتب موسیقی موجود بود. ریان دارای 21 کتابخانه، 9 کلوب، خانة «مدنیت، 16 دستگاه کینانمایشدیهی می‌باشد.

در 1 پالیکلینیکه، 1 کسل‌خانة مرکزی، 4 کسل‌خانة اچستکوی،

3 داروخانه، 2 امبولتاریه و 20 پونکت طبّی 42 نفر دُختُران معلومات عالیدار و 186 نفر کارکنان طبّی دارای معلومات میانة مخصوص کار می‌کردند (1985).

بین ساویت-کولاب و ساویت-دوشنبه نقلیات اتومبیلی و اوایی موجود است

س. نظراوه.