پرولتار، ریان مأمورییست در ولایت لنیناباد رسّ تاجیکستان 21 ژانویه 1935 تشکیل یافته است. با ریانهای ناو، خجند و از جنوب و شمال با رسّ قرغیزستان همسرحد است. مساحتش 321، 4 کم2. اهالیاش 61 هزار نفر (1981) ، تاجیکان، ازبکها، روسها، قیرگیزها و نمایمدگان ملّتهای دیگر. زیچی اهالی در 1 کم2 190 نفا ریان به 5 ساویت قشلاق-دیهمایی، گلخانه، ینگیهیات، غولکانداز، ازبکقیشلاق تقسیم شده است. مرکز ریان-پتش پرولتار.
تیرّیتاریة ریان در قسم غربی وادی فرغانه و دامنههای شمالی قطارکوه ترکستان جایی گیریفته است. ریلیف قسم شمالی زموار (بلندیاش 300-400 م از سطح بهر) ، قسم جنوبی ناهموار بوده، از تپّه و ادیرها عبارت است (بلندیاش از سطح بهر تا 1200 م). از ثروتهای زیرزمینی گل، peگ، ریگ کورتس و دیگا اشیای خام بناکاری موجودند. اقلیم ریان-کانتینینتی؛ تابستان خیلی گرم، زمستان نسبتاً ملایم. زود-زود شمال سخت میوزد. هpopت میانن ژانویه 0-2°س، ژوئیه 28-30°س. بارشات سالانه 200-300 مّ. دریای اسفنه (قه را) ، که ریانهای ناو و پرولتار را از هم جدا میکند، از نشیبیهای شمالی قطارکوه ترکستان cap شده، به آبانبار فرهاد میریزد. خاک زمینها در شمال-خاکستررنگ روشن، بعزة شورخاک، در جنوب-خاکستررنگ مقرّری و خاکستررنگ تیره. نباتاتش بیابانی و نیمبییابانی. در ادیرهای قسم جنوبی ریان از هیوانات درّنده گرگ، شغال، از خایندهها جیره، موش، کلّهموش، یورمان، از خزندهها مار و کلتهکلاس و از پرّندههای شکارباب کبک، بیدانپ وامیخورند.
در اقتصادیات ریان خواجگی قشلاق موقع اساسی دارد. خصوصاً پختهکاری، چارواداری، کرمکداری، سبزهواتکاری و باغ و تاکداری رواج یافته است. از زراعت غلّدانه شالی، گندم، جو، جواریمکّه میکارند. سال 1984 پرولتار 5 کالخوز پختهکار، 1 ساوخازت چاروادار و 1 ساوخاز سبزهواتکار داشت. کالخزها: به نام و. ا. لنین (مرکزش غولکانداز) ، «سعیزد 22-یوم» پرتیة (زرافشان) ، «. مسکو» (ینگیقنشلاق) ، « لنینگراد» (ازبیکقیشلاق) ، «کمونیزم («گلخاگه)؛ ساوخازها: دیهمایی و رخک (مرکز هر دو دیهمایی). میدان عمومی کشت 73381 گه. از جمله زمینهای آبی 21278 گه (1964). مندانی پَختهزار 13570 گه، زمینهای غلّه دانه (گندم، جو، جواریمکّه و غیره) 4121 گه، شالی 648 گه، سبزهوات 335 گه، باغ و تاکزار 698 گه، زراعت خوراک چاروا 2928 گه، زمینهای پالیزی 196 گه، توتزار 121 گه، چراگاهها 36777 گه. زمینها از دریاهای اسفنه و سر، سیستم آبیری خواجهباقیرغان و کانالهان آقّلعه، سیلکن و پرمهچاهها آبیاری میشنند. چارواداری برای گوشت و شیر، پشم و پوستی قرکولی مخصوص گردانده شده است. سرشمار چاروا در خواجگیهای جمعیّتی ریان (1984، به حساب سر): گاو 7767 (از آن چومله مادهگاو 2616) ، بز و گوسفند 22790، خوک 6170، پرّنده 944200، اسپ 164. ریان سال 1983 به دولت 43670 ت پخته، 1568 ت غلّه، 5030 ت سبزهوات، 640 ت میوة تر، 1817 ت گوشت، 6930 ت شیر، 47، 1 ت پشم، 201، 3 ت پیلّه، 6400 دانه پوست قراکولی، 723 ملن دانه تخم فروخت. کارخانههای صناعتی ریان: کامبینت دوزندگی، اتّحادیة مصالح بناکاری، کامبینت تازه کردن peگهای کورتسی، اوستاخانة الکترومیخنیکة مرکز، زوادهای خشت، پخته، پایه، فابریکة پرّندپروری. گاس-ا قیراقم ریان را با قوّة الکتر تأمین میکند.
سال خوانش 1983 84 ریان 26 مکتب میانه، 3 مکتب 8-ساله، 6 مکتب ابتدایی، 1 مکتب شبانة کارگرجوانان، آموزشگاه کسبهای تکنیکی، مکتب موسیقی، مکتب اسپورتی داشت، که در آنها 18050 نفر خوانندگان تحصیل میکردند. در پرولتار اینچنین 23 کلوب، 54 کتابخانه، 16 دستگاه کینانمایشدیهی، 4 خانة مدنیت، خانة پیانیران، 7 چایخانه موجودند. در 3 کسلخانه، 2 پالیکلینیکه، 3 پونکت طبّی، 6 داروخانه، 2 تولدخانه، 19 پونکت فیلدشیری و اکُشیری، ست. سپیتری و ایپیدیمیالاگی و 1 سنتاریه 110 نفر دُختُر معلومات عالیدار، 350 نفر کارکن دارای معلومات مخصوص طبّی کار میکنند. ریان 87 مگزین، 63 مؤسسة خوراک عمومی و 89 مؤسسة خذمت میشی نیز دارد (1984).
ریان با شهر لنینآباد و دیگر شهر و دهات ولایت توسط راههای اتومبیلگرد علاقه دارد. از تیرّیتاریة آن خطّ راه آهن جیزّخ-اندیجان (ستنسیة پرولتار) میگذرد. گزیتة ریان «پرولتار تانگ» (از سالت 1935 نشر میشود).
ه. آچیلاو.