نیتراگین

نیتروژن (از نیت را… و… گیم) ، n، المنته شیمیایی گروه v سیس­تیمة دوری مندلیف، رقم ات. 7، مسّة ات. 14، 0067. نیتروژن طبیعی از 2 ایزوتوپ ثابت: 4n (99، 635%) و1، 5n (0، 365%) عبارت است. از ایزوتوپهای رادیواکتیوی‌اش ، 3n (ت’/2*= 10، 08 دقیقه) بیشتر استوار است. پیوستهای نیتروژن-سیلیتره، کیسلاتة نیترات، امّیک پیش از کشف نیتروژن آزاد معلوم بودند. نیتراگین را سال 1772 د. ریزیرفopد کشف نموده، به آن «گاز خفه‌کننده» نام داد. سال 1787 ا. ل­ووزی مادّة ساده بودر نیتروژن را اثبات کرد و آن را ازات (از یوناری azos-بی‌حیات) نامید. سال 1790 ج. ا. شپتل به آن نام نیتروژن را داد. نیتروژن یکی از ایلیمانتهای پهن‌شدترین زمین است. قسم زیاد آن (قریب 4 • 10″ تُن) در اتمسفره پهن شده است. نیتروژن آزاد (n2) 78، 09%-ا حجم و 75، 6 %-ا مسّة هه-وا را تشکیل می‌نماید. کلرید ام­مانیی nh4c1 و نیتراتهای گوناگون پیوستهای اساسی طبیعی نیتروژن به شو­مار می‌روند. کانهای کلانترین سیلیتره در چل، آسیای میانه دچار می‌شوند.

نیتراگین یکی از المنتهای مهم حیاتی بوده، در سفیدة هیوانات و آدم 16-17% موجود است. baی در شکل پیوست در ترکیب نیفت (0، 02-1، 5%) ، انگشتسنگ (1-2، 5%) ، خاک (0، 1%) ، آب بهر و اقیانوسها نیز موجود است. نیتروژن در طبیعت با فعالیّت میکروارگ­نیزمها-ازاتندوزها، نیتراندوزها، دینیتراندوزها دائما در گردش است. نیتروژن المنت گزمانند بی‌رنگ بی‌بویی و بی‌مزه بوده، از هوا سبکتر است. زیچی‌اش 1250، 6 کیلوگرم/متر* (در آ*سیلسیه و 760 ملّیمیتر ستون سیمابی) ، t گدازش 209، 86° سیلسیه، t جوشش 195، 8ی سیلسیه. نیتروژن در آب کم (در 0°س در 1 م9 ن20گرمّ) و در بعضی کرباگیدریدها نغز حل می‌شود.

نیتراگین آزاد تنها با متالهای فعال li، سه، mg در حرارت نه آن قدر بلند، با المنتهای دیگر در حرارت بلند و فشار و اشتراک کتلیزتار پی­وست می‌شود. نیتروژن با هیدروژن امّی­ک، گیدرزین (n2h4) ، دییمید (n2h2) ، آکتزان (nehu) و غیره، با آکسیگیپ آکسیدها (n2o، no، n203، n02i n2ob) ، با متالها نیتریدها و غیره، حاصل می‌نماید. نیتروژن را در لبارتاریه از نمکهای کیسلاتة نیتریت (مثلاً nh^oj) و در صناعت از هوای مایع حاصل می‌کنند. نیتروژن و پیوستهای آن برای استحصال نوریهای مینیرلی، مادّه‌های ترکنده، سنتز امّیک، کیسلاتة نیترات، حاصل کردن حرارت پست (از نیتروژن مایع) و غیره استفاده می‌شوند. نیتروژن مایع را در ظرفهای پولادی (ظرف دیو­ر) و نیتروژن گزشکل را در بلاّنها نگاه می‌دارند و می‌کشانند.

دبیات: شیمی ا تکنولوژی سویزنّاگا ازاته. مسکو- لنینگراد، 1934؛ ری م گ. ، کورس نی­ارگنیچیسکایی خیمی، تام i، مسکو، 1863؛ نیک­رساو ب. و. ، آسناوы آبشیی خیمی، تام 1، مسکو» 1965.