نیساری

نثاری (تخلّص، نامش بهاودّپن خواجه‌هسن یا حسن‌خواجه ‌; 1516، بخارا-1597، همان جا) ، شاعر و عالم تاجیک. از عایلة سیید پادشاد‌خواجة ‌دیب. نثاری در عایله س­واد برآورده، در محیط علمی و ادبی بخارا به کمال رسیده است. چند مدّت در بلخ، قزوین، مشهد، هرات و دیگر شهرهای آسی­یای میانه و خراسان تحصیل کرده، اکثر علمهای رسمی زمانش را از خود نمود. نثاری طب را از محمّدمزید خراسانی، حدیث را از سفی‌الدّین رومی، موسیقی را در نزد کمال‌الدّین محمّد کوکبی، هیت و نجوم را در نزد مولانا شیدای بلخی و دیگر آموخته، یکی از شخصان نمایان علم و ادب دور گردید. مدّتی در هند و رم (قوستنتنیه) بود.

به عرصة ادبیات چون شاعر قدم نهاد. دیوان اشعارش تا کنون ناپیداست. اشعار پراکندن نثاری بیش از 500 بیت بوده، در تذکره‌ و بیاضها به نظر می‌رسد و از استعداد شاعری او شهادت می‌دهد. از این رو درویشگی چنگی آورده است: «حسن‌خواجه ‌ملک‌الشّعرای شاعران بخارا بود». نثاری همچون گیاگرف نیز مشهور بوده، تصویر کورة ارز را کشیده است.

و آهنگساز نیز می‌باشد؛ بیشتر همچون تذکره‌‌نگار معلوم است. به جز اشعار پراکنده، تذکرة «موزکّیر-ال-احباب» و acapهای «چهار گلزار» (دایر به بعضی مسئله‌های زبان و نظریة ادبیات) ، «نفحات-ال-قدس» (در بارة اهل تصوّف) ، «بهاریات» یا خود «نوروزنامه» (مجموع ترکیب-بندها) ، «حسن و خوسیین» (مجموعة حکایات واقعی) ، «انیس-ال-عشّاق» (مجموعة لطائف واقعی) از تألیفات نثاری می‌باشند. از دو اثر آخر فقط پارچه‌های پراکنده باقیست. قسمت دیگر میراث علمی و ادبی نثاری تا زمان ما رسیده است. اثرهای او برای واضح نمودن مسئله‌های ناروشن علم و ادبیات عصر 16 اهمیت کلان دارند.