نیپتونیزم

نیپتونیزم (از لات. neptunus-نیپتون، نام خدای بهر و آب در اساطیر ریمیان) ، تعلیماتیست، که آخر عصر 18-اوّل عصر 19 در علم گیالوژی حکمفرما بود و موافق این تعلیمات گویا تمام جنسهای کوهی (از جمله جنسهای فشانده: بزلت، گرنیت و غیره) در محیط آب با راه تهشییشوی ا که کریستلّبندی حاصل شده‌اند. طرفداران مشهور ن. ا. گ. ویرنیر (ژرمنیه) ، ا. دی­لیوک (فرنسیه) ، ر. کرون (بریتنیة کبیر) بودند. نیپتونستان جنسهای کوهی را به دو گروه؛ ن ا خ و س ت ا ن (گرنیت و گنییسها، ورق‌سنگهای کریستلّی، اینچنین جنسهای دیگر فشانده و می‌تمارفی) و قَبَتقبت (آهک‌سنگ، گچ، نمکسنگ و اویره) تقسیم می‌کردند.

به پنداشت طرفداران نیپتونیزم برا­بر به وجود آمدن جنسهای قَبَت-قَبَت تمام ریلیف روی زمین پیدا شده، تا اییام ما بی­تغییر مانده است. طرفداران نیپ­تونیزم حرکتهای تیکتانیکیی را، که در حقیقت باعث تغییر یافتن ریلیف می‌شوند، انکار می‌کردند. آنها اینچنین به عقیدن درست طرفداران پلوتانیزم در بارة آن، که جنسهای کوخی انتروزیوی از خنکشوی مگمه به وجود می‌آیند، تماماً ضد برآمدند. در سالهای 20-م ا عصر 19، وقتی که پیدایش ولکانی داشتن بزلت اثبات گردید و عاید به جنسهای فشانده و تهشینی تصوّرات علمی حاصل شد، نیپتونیسزم اهمیت خود را گم کرد.