نمازگاه

نمازگاه مسجدیست، که در آن روزهای عید قربان و رمضان نماز می‌خواندند. از بس که در روزهای عید دینی مسجدهای شهر همة نمازخوانان را غنجایده نمی‌توانست، در بیرون شهر نمازگاه ساخته می‌شد. نمازگاه به طرز عنعنویی بنا یافته، بیشتر در پیش دیوار محراب پیشیون و سوفچه ساخته می‌­شد. بعضی مسجدهای نمازگاه از جهت صنعت معماری جالبند.

نمازگاه بخارا، در قسم جنوب شهر، در جای قرارگاه تابستانة سلالة قراخانیان سال 1119 بنا یافته است. بنای مسجد از خشت پخته بوده، اطرافش با دیوار بلند احاطه گردیده بود. منبر بلند و محراب زیبایی داشت. کنده‌کاری نفیس محراب کاملاً باد مانده است. در عصر 14 مسجد تعمیر شده، با کاشیهای رنگارنگ زینت یافت. نیمة دوّم عصر 16 هنگام تعمیر و ترمیم مسجد به آن پیشیوان سیتاکدار علاوه گردید. در پیش مسجد پیشطاق بلند و پرشکوه، در پهلوهایش درهای تاکدار و در بالایش گنبذ ساخته شده است. نمازگاه چارکنجه بوده، از سه خانة اساسی عبارت است. خانه‌ها با هم پیوست بوده، به خا­نة اساسی توسط پیشطاق ب­لند، به خانه‌های پهلوی از درآمدگاه طاق‌دار می‌درامدند. پیشطاق با نکشهای هندسی، گرهها و با آیتهای قرآن آرایش یافته است. در مسجد ایعنه‌های خاص معماری اسرهاای 12-16 بخارا افاده گردیده است.

نمازگاه سمرقند، در بیرون شهر سال 1630 از طرف من-سبدار بخارا نادر دیوان‌بیگی بنا یافته است. از خشت پختة سفته ساخته شده، تنها از پیشطاق و یک خانة گنبذپوش عبارت است، سه طرف آن گشاده بوده، در داخلش محراب جایی گرفته است. ایوانهای پیش بنا رو به میدان خیلی وسیع ساخته شده‌اند. میدان با دیوار پست احاطه شده است. طرح مسجد عادّی بوده، تنها پیشطاق و پایگونبزهای آن کاشیکاری شده است.