نقش رستم

نقش رستم  یادگاریهای معماری باستانی، مقبره‌های کتیبدار شاهان هخامنشی و ساسانی، که در شخ هوسینکوخ، کنده شده‌اند. نقش رستم 65-75 کیلومتر دورتر از شیراز، در سمت شمالی تخت جمشید (پیرسیپال) واقع است. مقبره‌ها در بلندی 20 متر در شکل صلیب کنده شده، در آنها دارای 1، هشیارشاه i، ارتهشیار i و دارای 2 دفن شده‌اند. متن کتیبه پادشاهی دارای 1-را توصیف کرده، خلقهای مملکتهای زیردست او را به اطاعتکاری دعوت می‌نماید و گرفتار جزاهای مدهش شدن خلقهای آزادی‌خواه را تأکید می‌سازد.

اسار تصویری نقش رستم اینچنین شأن و شکوه امپراتوری دارای i-را، که سالهای 522-521 19 مراتبه جنگیده، شاهان 9 مملکت را اسیر گرفته است، انعکاس می‌­نماید. در قسم بالای ریلیف پیشگاه مقبرة صلیبشکل صورت اهورامزدا، در زیر آن صورت دارای i و سه ندیم دربارن او تصویر شده‌اند. در کتیبة قسم پایان ریلیف 24 سطرپ (ولایت) دولت دارای i و رویخت پُرّة خلقیتهای آن آورده شده‌اند. در ریلیف قنات چپ پایان قبر دارای i غلبة شاه ساسانی شاپور i بر امپراتور ریم ولیرین (260) و در نزد شاپور زانو ز­ده، تسلیم شدن او تصویر یافته است. در کتیبة زیر ریلیف یورش فارسها به زکوکزیه (262) ثبت شده است.

در روبروی مقبره کعبة زردشت واقعست، که بامش را با تخته‌سنگهای مسطّح پوشانیده، در دیوارهایش سوراخهای روشنایده را گذاشته‌اند. در دیوارهای آن رویخت مملکتهای به هیت دو­لت ساسانیان داخل‌شده و هدیهای به این آتشکده (عبادتگاه زردشتیان) آمده با خط پهلویی، پارتی و یونانی ثبت یافته‌اند. دیوارهای داخل آتشکده با تخته‌سنگهای سیاه روکش شده‌اند. ریلیف و کتیبه‌های نقش رستم منبة مهمّ آموزش تاریخ، ایتناگر­فیه و مدنیّت خلقهای از طرف دولت هخامنشیان و ساسانیان ضبط‌گردیده می‌باشند.

دبیات: دندمه‌یف م. ا. ، ارن پر پیروыخ اخیمینیدخ، مسکو، 1963؛ دیکا­ناو م. م. . آچیرک استاری دریونیگا ارنه، مسکو، 1961.