نقرات

نقرات، گردان، بازگویی، مهمترین جزء سرود و ترانه است، که پس از هر بند، بیت 6 مصرع تکرار یافته، برای تأکید و تقویة معنا و آهنگ موسیقی، تع-مین رابطة منطقی بندها و جمع‌بست کردن مقصد هر متن سرود افادیافته خذمت می‌کو­ند. قریب همة سرودهای مراسمی، موسمی، سرود مادران-«ال­له» و غیره نقرات دارند. نقراتها از جهت ساخت، شکل و مضمون گوناگونند. این گوناگونی به آن موقع، که نقرات در سرود دارد و به آن وظیفه‌ای، که در سرود اجرا می‌کند، علاقه‌مند است. در اثرهای فلکلوری نقراتها به شکل نداهایی می‌آیند، که بعضاً یگان معنای لغویی ندارند. از روی ادای وظیفه و موقع خود در سرود نقراتها خارجی و داخلی می‌شوند.

در زمانهای قدیم، وقتی که بسیار سرودها تنها از ندا و خطاب و آوازهای همادنگ عبارت بودند، نقرات وظیفة متن را هم به ذمّه داشت. شکل قدیمی نقرات، که از مجموع تکرار نداها و کلمه‌ها عبارت بود، در سو­رودهای ماتم، سرودهای تویی، سرودهای محنتی باقی مانده‌اند. با مرور زمان این قبیل نقراتها برای شکل گرفتن متن سرودها اساس شده‌اند. در این سرودها نقرات با مندرجة متن علاقة منطقی نداشته تنها برای قوّت دادن تأثیر شعر و سرود، خذمت می‌نماید. چنین نقراتها به گروه نقراتهای خاری­جی داخل می‌شوند.

ین نوع نقرات را سییار نیز می‌گویند. نقراتهایی هستند، که با متن سرود در یک وقت به وجود آمده، با آن شکلاً و مضموناً علاقة عضویی دارند. اینها نقراتهای داخلی سرود بوده، اکثر بند، بیت یا مصرع اوّل و یا آخر بند خود سرود به صفت نقرات استفاده می‌شوند. قریب همة سو­رودهای کوتاهستر خلقی، که در شکل مسمّط مربّع (ه‌اه‌ا، بّبه و غیره) گفته شده‌اند و سرودهایی، که متنشان به اثرهای کتابی تعلق داشته، به ریپیرتور حافظان، هوسکاران صنعت و ارتستان کسبی داخل گردیده‌اند، نقراتهای داخلی دارند. در ادبیات ساویتی تاجیک سرودهای نقراتدار زیادند.