نفسکشی، نفسگیری، پراتسیسّ مرکّب فیزیولوژی از محیط بیرونه آکسگین را فرو بردن و گاز کربنت و آب را خارج کردن هیوانات و رستنیها را گویند. نفسکشی به آکسیدشوی مادّههای آرگنیکی (روغنها، انگشتابها و سفیدهها) ، که در نتیجة آن انرژیة برای ارگانیزم ضرور چودا میشود، اساس یافته است.
نفسکشی هیوانات و آدم. ارگانیزمهای یکحجیرگی و بسیارهوجیرگی با تمام سطح بدن خود نفس میکشند. نفسکشی هیوانات و آدم از چنین دورهها عبارت است: نفسکشی ب ا ر و ن ی مبادلة گازها بین محیط بیرونه و شش؛ موبا-دلة گازها بیپ شش (الویالهها) و خون؛ انتنقال گازها به واسطة خون (از شش به بافتهها کشانیدن آکسگین و از بافتهها به شش بردن گاز کربانت) ؛ مبادلة گازها ب ا ی ن ا خون و بافتهها؛ نفسکشی درونی (ازخودشوی آکسگین و حاصلشوی گاز کربنت در هوجیرهها). انتقال گازها به واسطة خون (یعنی فونکتسیة نفسگیری خون) به قابلیّت آکسگین و گاز کربنت را پیوست کرده کشاندن بعضی مادّهها (اساسن هموگلوبین) وابسته است. در آدم، شیرخورها و پرّندهها آکسگین را جبّیدن خون و از خود خارج شدن گاز کربنت در الویالههای (پُفکچههای انتهای شاخههای تُنُک برانخها، که با تور کپیلّیردا احاطه شده است) شش به عمل میآید. مقدار هوای را، که در 1 دقیقه به شش داخل میشود، حجم دقیقوی نفسگیری (قدن) مینامند. حجم دقیقوی نفسگیری آدم کلانسال، در حالت آرام نشستن یا بستری بودن، تقریباً 5-8 لیتر میشود. هنگام نفسکشی معتدل آدم هر دفعه قریب 500 ملّیلیتر هوا را فرو برده، همان قدر هوا را بیرون میبرارد. در یک دقیقه آدم کلانسال 14-16 مراتبه نفس میگیرد. نفسکشی به کششخوری موشکهای نفسگیری قفس سینه و دیفرگمه وابسته بوده، در زیر تأثیر امپولسهای مرکز نفسکشی، که در مغز cap واقع است، به وجود میاید. فعالیّت مرکز نفسکشی را نیمکرههای کلان مغز cap اداره میک و-نند.
نفسکشیی رستنیها. رستنیها نیز چون هیوانات هنگام نفسکشی آکسگین را فرو برده، گاز کربنت را خارج مینمایند. نفسکشی رستنیها پراتسیسّ فیرمینتتیوی بوده، در آن اساساً فیرمینتهای دیگیدرزه (هیدروژن را از سوبسترت به آکسیدزهها میگذراند) ، آکسیدزه (هیدروژن را آکسید نموده، آب حاصل میکند) ، کر-باکسیلزه (کربن آکسیدشده در نمود گاز کربنت آزاد جدا میشود) اشتراک میکنند. 60-65% انرژییی، که هنگام نفسکشی جدا میشود، برای خود رستنی صرف شده، باقیماندهاش به صفت انرژیة گرمی بیرون میرود. در بعضی رستنیهای درجة پست و درجة عالی گاز کربنت از حساب آکسگین در مالیکولة بعضی پیوستهای آرگنیکی بوده خارج میشود. چنین پراتسیسّ ترششوی یا نفسکشی انارابی نام دارد. نگرید نیز. فاتاسینتیز.
دبیات: مرشک م. ا. ، ریگولیتسیه دыخنیه و چیلاویکه، مسکو، 1961؛ فیزیولوژیه چیلاویکه، مسکو، 1986؛ روبین و. ا. ، کورس فیزیولوژی رستینیی، مسکو، 1971.