موز
ی تاریخی، موزی مرکزی دولتی تاریخ سایوز ساویتسکیخ سوسیالیستیچیسکیخ ریسپوبلیک ا.ج.ش.س. در مسکو از زمانهای قدیمترین تا روالوتسیة کبیر سوسیالیستی اکتبر. سال 1872 تشکیل یافته است. بناای موزی تاریخی سالهای 1875-81 از روی لایحة معمار و. آ. شیروود و اینجینیر ا. ا. سیمیاناو در میدانّ سرخ ساخته و سال 1883 گشاده شده است. موزی تاریخی بزرگترین محضن یادگاریهای تاریخی و مدنیّت خلقهای اتّفاق ساویتی میباشد. در موزی تاریخی بایترین کلکسیونهای آرشیالوگی سایوز ساویتسکیخ سوسیالیستیچیسکیخ ریسپوبلیک ا.ج.ش.س.، کبینیت کلان نومیزمتیکی، کلکسیونهای قیمتبهای یراق و اسلحة روسیه، مملکتهای شرق و غرب، متاع و لباسهای روسیه و دیگر مملکتها، اسبابهای فولوزی قیمتبها و مقرّری، شیشه، ظرفهای کُلالی، اسبابهای استخوانی، دستخط و کتابهای عالمشمول نشر کهنه، آرشیوهان تاریخی و میشی، متریالهای دارای خرکتیر دینی و میشی، اثرهای رسّامان و معماران قدیم روس، متیریلهای کرتاگرفی عصرهای 16-20 و غیره محفوظند. در بین آنها یادگاریهای بینظیر: خزانة بارادینا (هزارة 2 تا میلاد) ، تابوت سنگین تمن (عصر 3 تا میلاد) ، اسبابهای طلایی از چهاتس کاپین (عصرهای 7-8) ، مجموعة سویتاسلو (سال 1073) ، دست-نویسهای ا-های 6-17 یونان، کالّیک-تسیههای ایاد عاید به جنگن وطنن (1812) ، مدافعه سیوستاپال (1854-55) ، جهاز شخصی م. ا. کوتوزاو، ا. س. تورگینیف، ا. ا. گیرسین، و. گ. بیلینسکیی، ن. گ. چیرنыشیوسکیی و غیره موجودند. در 48 تالار موزی تعریهی ایکسپازیسیههای تیمتیکی تشکیل کرده شدهاند.
فیلیلهای موزی تعریهی در مسکو: یادگاریهای معماری عصرهای 16-18 روس-کلیسای جامی پاکراوسکیی، دیر ناوادیویچیی، موزی معماری و رسامی عصر 17-کلیسای ترایسه، موزی صنعت عملی «پلتة زریه دی» در عصرهای 16-17. سال 1972 موزی تاریخی به مناسبت 100-سالگی روز تأسیسش با آردین لنین مکافاتانیده شده است.