موتریبی

موتریبی  (1558، سمرقند-1629، هندوستان) ، نام اسلی‌اش سلطان‌محمّد، شاعر و تذکره‌نویس تاجیک. مطربی تخلّص اوست. شاگرد نثاری بخارایی. اساساً در سمرقند و بخارا تحصیل کرده، بعد به هندوستان رفته است. همچون شاعر و مطرب شهرت کلان داشته است. سرچشمه‌ها مطربی را صاحبدیوان می‌شمارند، ولی دیوان او تا حال پیدا نیست. اشعار پراکندة او شهادت می‌دهد، که از ناسازگاریها و بی‌عدالتیهای روزگار بسیار اذیت کشیده است:

فلک زهر هلاهل تا به که‌ای در ساغرم ریزد،

وه ز-این مه‌ای اشک خوناب دل از چشم ترم ریزد.

غم مه‌ای کسی شناسد، که دل فگار دارد،

جیگر خزارلخت و غم بی‌شمار دارد.

ولی مطربی اساساً با دو تذکره‌ن خود-«تذکره‌ت-اش-شعرا* و «تاریخ جهانگیری» مشهور است. «تذکره‌ت-اش-شعرا» (تألیفش 1605) در بارة بیشتر از 350 نفر ادیب، صاحب‌ذوقان ادبیات و صنعت، علما و غیره، که در نیمة دوّم عصر 16 و ابتدای عصر 17 اساساً در ماوراءالنهر زندگی و ایجاد نموده‌اند و دایر به رابطه‌های ادبی مردم ماوراءالنهر، هندوستان، آذربایجان، ایران و افغانستان، عراق و قاشغر و غیره معلومات می‌دهد. تذکرة دیگر مطربی «تاریخ جهانگیری» (تألیفش 1624-27) احوال و اشعار شاعران فارسی‌زبان هندوستان را در بر گیریفگه است، این اثر با کوشش ا. میرزایف سال 1976 در پاکستان به طبع رسیده است. نسخه‌های دستنویس اثرهای مطربی در کتابخانة انستیتوت شرق‌شناسی آکادمی فنهای ازبکستان محفوظند. آنها برای آموزش حیات ادبی عصرهای 16-17 از معهزهای مهم به حساب می‌روند.

دبیات: ن ا ز ا ر آ و و. ، مطربن سمرقندی. جرنل «مکتب ساویتی»، 1973. ش 2.                                و. نظیراو.