موشک

موشک مادّة بویایست، که در هیوان و رستنی حاصل می‌شود. مشک خاصیت بلند عطری، اینچنین تأثیر شفایی دارد. مشک هیوان، مادّة دانه‌دار یا روغنمانندیست، که غدودهای مشک جنس نرینة بعضی هیوانهای شیرخوار (کبرغه یا غزال، آه و، گاومیش، موشابی، سگ‌آبی و غیره) جدا می‌کند. رنگش بور و بوی خاص تیز دارد. اساس خوشبوی مشک هیوان کیتانهای مکراسیکلی (موسکان، سیبیتان، دیگیدراسیبیتان) و اساس خوشبوی مشک رستنی (رستنیهای مشک‌بیز، مثلاً، مشک‌بید، مشک‌بویی، مشک زه-من) لکتانهای مکراسیکلی (تیبیتالید، امبریتّالید و غیره) می‌باشند. به ترکیب مشک هیوان اینچنین سفیده، روغن، خالیستیرین و نمکهای گوناگون داخل می‌شوند. هیوان با یاری مشک محل زندگیش را مویین می‌کند و هم‌جنس خود را می‌شناسد. هیوان شیرخوار آبی (موشابی، سگ‌آبی و غیره) باشد، برای به آب نغوتیدن و تر نشدن به موی هود مشک می‌مالد. مشک را اساساً در عطریّات استفاده می‌برند و از قدیم مشک ا ز ف ا ر  یا مشک ن آ ب و مشک سوده معمولند. حالا در صناعت عطریّات به جای مشک طبیعی گرانبها و کمیافت بیشتر مادّه‌های سنتزی مشک‌بیز (کسیلالموشک، کیتانموشک، فنتالید، ویرسلید، گلکسالید و غیره) را استفاده می‌برند. در زمانهای پیش مشک را از ناف کبرغه یا غزال (جران) جدا کرده، در طبابت کسلیها و همچون خوشبویی استفاده می‌بردند. مثلاً، «عنبرینه» نام نوع خوشبویی از قدیم در شرق معمول است، که از مشک، عود و عنبر تییار می‌کنند. خوشبوی «عبیر» نیز از مشک، زعفران، صندل و گلاب عبارت است. ابوعلی‌سینا مشک را داروی موقوی دل می‌حسابید و در طبابت علّت مغز cap، چشم و غیره استفاده می‌برد. مشک پازهر است. از روی مأخذهای قدیمه مشک زخم و جراحت را تباه می‌کند. م. حاجیمتاو.