موسدّس

موسدّس (عربی-ششگانه، ششتایی) ، 1) نوعی از صنعتهای لفظی شعر فارس-تاجیک. شش مصرع یا شش بیتیست، که اگر آنها را به شش پارچة ترنمی یا شش رکن جدا کرده، در پارچة ترنمی یا در شش خانة برابرپهلو نوشته، از چپ به راست و از بالا به پایان خوانند، معنی و شکل و وزن مصرعها یا بیتا تغییر نمی‌یابند. 2) یکی از شکلهای مسمّط، که هر بندش از شش مصرع عبارت بوده، دو طرز قافییبندی دارد: ا) ه‌اه‌اه‌ا، بابّبه، وّوّوه… ب) ه‌اه‌اگ، بّبّبگ، ونوّوگ. قافیة مصرع ش­شوم هر بند رابطة معنای و منطقی همة بندهای مسدّس را تع-میپ می‌نماید. مسدّس برای آهنگ بستن و سراییدن از شکلهای خیلی م و-ناسیب شعری می‌باشد. ایجادکار مسدّس منوچهری دامغانیست. در عصرهای 11-12 مسعود سعد سلمان، ابدولواسی جبلی و دیگر نیز مسدّسهای دلچسپ سروده‌اند. مسدّس تضمینی هم می‌شود. شاعر یگان غزل مشهور شاعری را گرفته، به هر بیت آن از خود چهار مصرع علاوه کرده، به این واسطه در بیت غزل را به بند ششمیسره‌ای تبدل می‌دهد، که این عمل را مسدّسبندی گفته و اینچنین مسدّس را تضمینی می‌نامند. اوّلین نمودن کلاسیکی مسدّس تضمینی را علیشیر نوایی بر غزل مشهور عبدالرحمان جامی در ردیف «کاشکی* ایجاد کرده است. صدرالدّین عینی نیز به مناسبت وفات یکی از فرزندان صدر ضیا به یکی از بندهای مرثیه مشهور ترکیب‌بند به مرگ فرزندش صفی‌الدّین بخ-شیدة عبدالرحمان جامی مسدّس بسته است. مسدّس در ادبیات ساویتی تاجیک معمول نگردیده است.

س. عمراناو.