مورغ

مورغ، مرغ خانگی، پرّنده‌ای است از قطار مرغیها؛ نام عمومی پرّنده‌ها. مرغ خانگی از مرغ وحشی بنکیوی (gallus banki-va) پیدا شده است. مرغ سیرنمودترین پرّندة خواجگی قشلاق می‌باشد. مرغ را برای تخم و گوشت، پر و تیبیت پر­وریش می‌کنند. وابسته به ذات مرغ را به گروههای تخمده (سرپوشت) ، گوشت و تخمده و گوشتده چودا می‌­کنند. مرغ تخمده حجماً خرد، تیزرس است. مرغ گ او ش ت و تخمده کلان‌جثّه و موشکهایش انکشاف یافته بوده، سست ک­لان می‌شود. تاج اکثریّت مرغ تخمده برگ‌شکل 2-3-دندانه‌دار به یک طرف مایل و نولش اندک کج می‌شود. رنگ نول و تاج اکثر مرغهها یک‌خِله (زرد، گلابی‌تاب، سیاه و غیره) می‌شود. رنگ پ­ر و بال مرغ گوناگون است. وزن مرغ تخمده 1، 8-2، 2 (خروس 2، 7-3، 0) کیلوگرم؛ گوشت و تخمده 2، 5-3، 0 (خروس 3، 5-4، 0) کیلوگرم؛ گوشتده 3، 0-3، 5 (خروس 3، 5-4، 5) کیلوگرم می‌شود. وزن چوجه‌های نو از تخم برآمده-30-35 گرمّ. آد­تن، بعد 70-80 شباروز وزن چوجه‌های مرغ ذات تخم و گوشتده نظر به تخمده 20-30% زیاد می‌شود. مرغ از 5-6-ماهگی تخم می‌کند؛ سالی 200-220 و در خواجگی زاتهای بهترین 220-250 (ریکاردی‌اش 365) دانه تخم می‌کند. تخم مرغ گوشت و تخمده نظر به تخم مرغ تخمده خردتر می‌شود. برابر فرا رسیدن دورة تولک مرغ aز تخم می‌ماند، که آن اساساً از 2-3 هفته تا 2 ماه دوام می‌کند. پس از تولک در حالت موجود بودن شرایط و خوراک خوب مرغ باز به تخم می‌درآید. قابلیّت تخمکنی مرغ تخمیناً 10 سال می‌باشد. سیلة مرغ ذاتی را 55-60% جوانه، 30-35% مرغ دوساله و 10% سیساله تشکیل می‌دهد. خروس را تا دو و بهترینش را تا سه سال نگاه می‌-دارند. چوجدا را در اینکوبتارها می‌برارند. دورة انکشاف جنین چوجه به حساب میانه 21 شباروز است. در تاجیکستان مرغان گروههای تخمده، تخم و گوشتدیه را پرورش می‌کنند. تخمده در همة خواجگیهای مرغپروری ریس­پوبلیکه (به غیر از فابریکة برایلیرپروری آرجانیکیدزی‌‌آباد) ، تخم و گوشتده در فابریکة مرغپروری پنجکینت و گوشتده (برایلیر) در فابریکة آرجانیکیدزی‌‌آباد پرورش می‌شود. نگرید نیز مرغپروری.

دبیات: سیلسکاخازییستوینّیه پتیتسه، تام 1-2، مسکو، 1962؛ سمیت نه و س. ا. ، پتی­تسیوادستوا، مسکو، 1970.