مورغ سلطانی

مورغ سلطانی، سه‌سرکه (numididae) ، عایلة پرّنده‌های مرغمانند. درازی بدنش 30-75 سانتی‌متر، کلان‌جثّه، پایهایش بقو-وت، cap و قسم گردنش بی‌پر، پرش سیاه یا خاکستررنگ چپار. 4 جنس و 7 نمود مرغی  سلطانی معلوم است. در افریکه، جنوب صحرای کبیر و جزیرة مدگسکر مسکنند؛ احتمال به عربستان جنوب غربی و جزیرة کامارسک برده باشند. در دشتهای علفزار تراپیکی، پَخته‌زار و جنگل زندگی می‌کند. سی­له-سیله در زمین گشته، شب را در درخت می‌گذراند. 7-20 دانه تخم می‌گذارد. دان، شاخچه‌های نورس، پیازک، حشرات و دیگر بی‌مهرگان را می‌خورد. مرغ سلطانی پرّندة سیدیست.

مورغ سلطانی خ آ ن ا گ ی (نگرید رسم) از مرغ سلطانی مقرّری (numida meleag-ris) ، که در افریکة غربی زندگی می‌کند، پیدا شده است. بار اوّل در یونان قدیم و ریم خانگی کرده‌اند. تنة مرغ سلطانی خانگی دراز، سرش قریب بی‌پر، تاجش سرختاب (بنش استخوانی) ، در بالای نول چنگکمانندش پردخلتة بنفشرنگ آواز دارد. بالش مدوّر، دومش کوتاه به پایان خمیده، کف پایهش برجسته، بی پیخ، خاکستررنگ یا گلابی. پ­رش اشهبی، کبود، سفید، چپار می‌شود. پر چوجه‌اش عادتاً قه-ورنگ. مرغ سلطانی خوب دویده یا پرواز کرده می‌تواید. مرغ سلطان بالغ به خنکی تاب‌آور است و به شرایط محل نغز مطابق می‌گردد. مرغ سلطانی را برای استحصال گوشت پرورش می‌کنند. در 6-8 ماه بالغ و در خواجگیها 2-3 سال استفاده می‌­شود. در گله به 4-6 ماکیان یک خروس می‌گذارند. خروسهای بالغ تا 2 کیلوگرم، ماکیان 1، 8 کیلوگرم، برایلیرهای 70-75-روزه‌اش قریب 1 کیلوگرم وزن دارند. گوشت مرغ سلطانی نورس ملایم، خوش‌طعم و سیرغذاست. سالی 70-120 دانه تخم می‌دهد؛ تخمش ناکشکل، قهوه‌رنگ (وزن یکتاش 42-45 گرمّ) ، زردی‌اش سیرکراتیناید می‌باشد. دیر می‌پاید و قیمت غذایش را گم نمی‌کند. در دوام 28 شباروز چوجه می‌برارد.

مورغ سلطانی بالغ را در مرغخانه (زمستان) یا در هوای گشاد، در شپنگهای بالاپوشیده (تابستان) ، ماکیانهای تخمدیه را در کتکها ن-گاه می‌دارند. چوجه-برایلیرهای مرغ سلطانی را در مرغخانه یا کتک پرو­ریش کردن ممکن است. به آنها در یک شباروز 3-4 مراتبه خوراک (اساساً کامبیکارم) می‌دهند؛ خوراکی سبز، آرد علف، مادّه‌های مینیرلی، سفیده و غیره را نیز استفاده می‌برند. وایه خوراک مرغ سلطانی (ماکیان) باید 16-18% پراتیین و 3000 کیلوکلّاریه/کیلوگرم انرژیة مبادلوی داشته باشد. واین خوراک برایلیرها از 45-روزگی تا آخر پرورش 20% پراتیین و 3050 کیلوکلّاریه/کیلوگرم انرژیة مبادلوی دارد. مرغ سلطانی نیس­بت به دیگر پرّنده‌های خواجگی قشلاق به کسلیهال سرایتی و نوزیانی بیشتر تاب‌آور است. برای آنها از همه بسیارتر تریخامانیز، طاعون، گیتیرکسیداز خوفناک است. در اتّفاق ریسپوبلیکه‌های ساویتی سوسیالیستی ا.ج.ش.س. پرورش مرغ  سولتانی مخصوصاً در ولایتهای ناواسیبیرسک، آمسک، ریسپوبلیکة اوطانامیی ساویتی سوسیالیستی کبردینا بلقریه، ریسپوبلیکة اوطانامی ساویتی سوسیالیستی باشقیریه و غیره ترقّی کرده است.

دورگه‌های مرغ سلطانی با مرغ، تذرو و مرغ مرجان بی‌نسلند.

دبیات: و ا یه تس م ا یه ل. ن. ، سه‌سرک، مسکو، 1970.