مورغ هلال

مورغ هلال، کبک هلال هولال (tetraogallus) ، جنس پرّنده‌های مرغمانند منسوب عایلة تذرویها، درازی بدنش 50-70 سانتی‌متر، کلان‌جثّه، پایهایش بقوکت. مرغ هلال در بلندکوههای کوکز، سی­بیر جنوبی، آسیای خرد، میانه و مرکزی زندگی می‌کند. همة 5 نمود مرغ دهیلال: کوکزی (ت. caucasicus؛ اساساً قطارکوههای کوکز)؛ کسپیگی (ت. caspius؛ ارمنیستان و کبودّاغ)؛ هیمالیای یا سیاهشیکم (ت. himalayensis؛ tیانشان و پامیر و آلایی)؛ آلتایی (ت. altaicus؛ آلتایی و سین)؛ تیبیتی (ت. tibetanus؛ قسم شرقی پامیر) در اتّفاق ریسپوبلیکه‌های ساویتی سوسیالیستی ا.ج.ش.س. مسکن گرفته‌اند.

مورغ هلال ت ا ب ا ت ی (نگرید رسم) یکی از نمودهای خردجثّترین می‌باشد. در قلّه‌های بلند (بالاتر از 4300 متر از ساحل بهر) دچار می‌آید. رنگش اشهبی (بعضی جایهایش سفیدتاب) ، cap، گردنش خاکستررنگ تیرتاب، نولش نوگ‌کج گلابی. در نشیبیهای کوه خیلی چابکانه می‌دود. درازی بالش 258-271 ملّیمیتر وزنش تا 2 کیلوگرم. مرغ هلال تیبیتی بیرون از حدود تاجیکستان در ocیای مرکزی، در شمال تا سیچون، در جنوب تا هیمالیای وامیخورد. در اتّفاق ریسپوبلیکه‌های ساویتی سوسیالیستی ا.ج.ش.س. فقط در پامیر هست. مقدارش خیلی کم. پرّندة علفخور (گل، شاخچه و برگ، دان، ریشه، پیازک). در زیر سنگ‌پاره، کاواکی سنگها لانه می‌سازد و 5-6 دانه تخم کبودتاب خالدار می‌گذارد؛ بعد 20-22 روز چوجه می‌برارد. دشمن اساسی مرغ هلال روباه و برگوگ است. آن را شکارچیان نیز نابود می‌کنند. از این سبب مقدار مرغ هلال تیبیتی در پامیر نهایت کم شو­ده است. حالا شکار مرغ هلال تیبیتّ منع است. آن را به «کتاب سرخ بینلخلقی داخل کرده‌اند.

دبیات: ابدوسلیماو ا. ا. [و دیگر]، ریدکی ا اسچیزیوشی جیواتنыی تدجیکیستنه، دوشنبه، 1976.

. ا. عبدالسّلاماو.