مورچ

مورچ، مورچ س ا یا ه، فلفل، ف ا ل ف ا ل، (piper nigrum) ، بتّة لینمانندیست از عایلی  مورچیها. درازی‌اش تا 12 متر؛ پایة باریک، برگ بیزشکل دمچه‌دار پیدرهم جایگیرنده، خوشه‌گل سَرَکمانند (درازی‌اش 5-10 سانتی‌متر) ، گل می­دة سفید یا زردتاب و غورک یکپلّه دارد. از وزش باد گردآلود می‌شود. میوه‌اش دانچة یکتوخمه (دیمیترش 3-5 ملّیمیتر) ، تند سبز و بعد پختن سرخ می‌شود. مورچ بوی خوش دارد. دانة مورچ را در نیم‌خامی میغوندارند؛ بعد خشکانیدن سیاه می‌شود. مورچی کوفته یا فلفل سوده در صناعت خوراکواری اهمیت کلان دارد. در کشورهای شرق از زمانهای قدیم معمول بود. مورچ را پیش به آسیای میانه و از جمله به تاجیکستان از هندوستاپ می‌آوردند. در طبّ همچون واسطة اشتهاآور و هاضم استفاده می‌شود، اینچنین جزء ترکیبی بعضی داروها می‌باشد.

مورچ: 1-شاخچة گل؛ 2-میوه.

مورچی خودرویی در آسیای جنوب شرقی و هندوستان می‌سبزد. مورچ بیش-تر در ناحیه‌های تراپیکی آسیا (مخصوصاً در هندوستان، جزیره‌های سومتره، یوه، بارنیا، شر-لنکه و غیره) ، افریکة شرقی و امریکا کشته می‌شود. در اتّفاق ریسپوبلیکه‌های ساویتی سوسیالیستی ا.ج.ش.س. فقط در گرمخانه‌ها پرورش می‌کنند.

مورچ را با تخم یا کوچت زیاد می‌کنند. نهال مورچ بعد 3-4 سال کشت و بعد 5-ب ماه کوچت گل می‌کند. میوه‌اش بعد 8-10 ماه می‌پزد. از هر یک رستنی 0، 6-1، 5* کیلوگرم حاصل میغوندارند. تندی مورچ به مقدار مادّة پیپیرین (5-9%) ، بویش به روغن ایفیر (0، 9-2، 5%) وابسته است، اینچنین 1-2% زیفت، 6-12% روغن و آهر دارد.

دبیات: بوش ن. ا. ، سیستمتیکه وыس­شیخ رستینیی، مسکو، 1050؛ م و ر ا و یاوه د. ا. ، گ ا م م ا ر م ا ن ا. ف. ، تراپیچیس­کی ا سوبتراپیچیسکی لیکرستوینّыی رستینیه، مسکو، 1974.

س. یو. یونساو.