مولهم ملّابد‌الله بخارایی

مولهم  مولّابد‌الله بخارایی (سال تولد نامعلوم-وفات تقریباً 1720) ، شاعر نیمة دوّم عصر 17 و ابتدای ه‌ار 18. تاجیک. اییام بچگی و تحصیل ملهم در بخارا گذشته است. ملهم با نمایندگان علم و ادب بخارا و سمرقند از نزدیک شناس بوده، با تذکره‌نویس ملیحای سمرقندی ملاقات کرده است. از سخن خود شاعر («جهانگردم، هرات و نظم ناظم دیده‌ام، ملهم) برمی‌آید، که او به هرات نیز سفر کرده است. ملهم به مانند پدر و بابای خود کسب خرگاهساز- را از خود نموده، به مزد ناچیزی از این کسب فقیرانه روز می‌گذرانید. مخصوصاً، احوال شاعر در اییام پیرانسالی‌اش باز هم وزنینتر شده است.

ز میراث ادبی ملهم یک دیوان اشعار عبارت از غزلیات، رباعیات، قطعه‌های تاریخی، موهمّسات و قصیده‌ها، جمع 2042 بیت و مثنوی «لیلی و مجنون» (1571 بیت) باقی مانده است. اشعار پراکندة ملهم در مجموعه و بیاضهای پس از عصر 17 نیز به نظر می‌رسند. در بی­ن آثار باقیماندة ملهم غزل، که تنقید زمان فئودالی، سرزنش طبقه‌های حکمران، مذمّت طمع، ترغیب انساندوستی، راستی برین مسئله‌های اجتماعی و تربیوی را دربر می‌گیرد، مقام اساسی دارد. در دیوان ملهم فقط دو قصیده موجود است، که یکی به محمّدامین نام دوست شاعر و دیگری به خوکمران زمان ابولفیزخان بخشیده شده‌اند. در قسمت تغزّل قصیدة دوّم، بر خلاف موضوعهای معمولی تشبیب قصیده ملهم بعد شرح حال خود به تنقید طبقة حکمران می‌گذرد و سبب تألیف قصیده را بیان می‌کند. رباعیات، قطعه‌های تاریخی و مخمّسات شاعر استادانه سروده شده‌اند، و­لی تازگی به نظر نمایان ندارند. داستان ناتمام ملهم «لیلی و مجنون» را پس از مرگ او شای­ر عصر 18 موزهب به پایان رسانیده است. ملهم. به سیوجیت عنعنوی «لی­لی و مجنون» بعضی نویگریها داخل کرده است. ولی در داستان او نظر به داستانهای «لیلی و مجنون» هلالی و شاهین تأثیر تسه‌اووف پرقوّتتر می‌باشد. اشعار شاعر با زبان ساده و روان ایجاد گردیده است.

دبیات: م ر ز آ ی و ا. ، مولخم بخارایی، استالین‌آباد، 1949.

ت. نعمتزاده.