موقرنس

موقرنس (عربی پرنقش و نگار) ، نوع نقشیست، که اساساً برای آرایش کاسة گنبذ و کلّموقرنس (باشة ستون) استفاده می‌شود. خاص معماری آسیای میانه و شرق بوده، در عصرهای 7-8 پیدا شده است. دورة اوج انکشاف و موقع گرفتن آن به عصرهای 15-17 راست می‌آید. موقرنس وابسته به مورد استفاده خیلی مرکّب می‌شود. اگر نقش در اطراف یک مرکز بسته شود، آن را کلّموقرنس می‌نامند (بیشتر در آرایش ستون). آن با چنین اصول ترتیب داده می‌شود: مقدار مویین غولچه سه‌رویه تراشیده شده، در یک رویش نقش محرابی می‌کنند و این جزء را «قاشق» می‌نامند. این «قاشق» ها موافق نقشة پیشکی با ترتیب مویین در چند قطار (3-5 و زیاده) چیده می‌شوند. کلّموقرنس حاصلگشته به سر ستون مستحکم کرده می‌شود. موقرنس را اینچنین در آرایش پوشش نیمگونبزی محراب تهمان یا رواقهای اساسشان 4، 6، 8-قیره استفاده می‌برند. در این جا هم کامپازیتسیة عمومی به پارچه‌های برابر (8، 10، 12، 16 و غیره) تقسیم شده، پارچة اوّل همچون نمونه کبول شده، پارچه‌های دیگر تکرار دقیق همین نسخه می‌باشند (از هم هیچ فرق نمی‌کنند). موقرنس در نقش و نگار و عمل کنده‌کاری (گج، سنگ، چوب) استادان بخارا، ثمرکند، شهرِ سبز، اوراتپّه، اسفره و غیره خیلی رسم شده بود. نه-موندهای نادر موقرنس در مدرسه‌های میر عرب، عبدالعزیزخان (بخارا)؛ مدرسة الغبیک، گور میر، انسمبل شاه زنده (ثمرکند)؛ مسجد شیخ مصلح‌الدّین (لنین‌‌آباد) ، مسجدهای اسفره، اوراتپّه و غیره وامیخورند. م. روزییف.