موقدّس ابوعبدالله محمّد ابن احمد

موقدّسی ابوعبدالله محمّد ابن احمد (946/47، به‌ای-تولموقدّس-1000) ، سییاه، مورخ و گیاگرفی عرب. در بارة او مع-لومات ترجمیهالی کم است. موقّدس به مملکتهای شرق بارها سفر کرده، سال 985 اثر «احسن-ات-تقاسیم فی معرفت-ال-اقالیم» («بهترین تقسیمات در معرفت اقلیمها») را تألیف نموده، به خاندان سا-مانیان تحفه کرده است. اثر از مقدّمه و دو فصل عبارت است. فصل 1 توصیف عمومی دولتهای شرق، فصل 2 توصیفات تاریخی و گیاگرفی خراسان، سیستان و ماوراءالنهر را در بر می‌گیرد. مقدّس در آن راجع به موقع جغرافی دولتها، ولایتها و شهرها (بخارا، سمرقند، مرو، خجند) ، یادگاریهای معماری آنها (مدرسه‌ها، مسجدها، کاروانسرایها، بازارها) و غیره معلومات نادر گرد آورده است. در کتاب اینچنین در بارة عرف و عادت، طرز زندگی، لباس، مشغولیت (دهقانی، هنرمندی، چارواداری، طرز آبیاری) ، چِنک درازی، واحد پول، دین، زبانهای خلقهای آسیای میانه (سغدیان، خوارزمیها، فارسها، ترکها و غیره) معلومات پرقیمتی موجود است. نسخه‌های علی‌حدة اثر در کتابخانه‌های برلین، استامبول و مسکو محفوظند. سال 1877 کتاب از طرف شرق‌شناس دی گویی در لییدین به زبان نیمیسی ترجمه و نشر گردید.

دبیات: متریالы پا استاری ترکمین ا ترکمینی، تام 1، مسکو- لنینگراد، 1930. ا. ولییف.