محمّد ابن فضل- (سال تولد نامعلوم-وفاتش 931، سمرقند) ، فقیه فارس-تاجیک. در بلخ تولد شده، دورو طفلی و کودکیش را آن جا گذرانیده است. اساساً در سمرقند زندگی، تحصیل و ایجاد کرده است. علمهای رسمی زماوش را آموخته، یکی از مشهورترین دانشمندان عهد خود گشته است. در مدرسههای سمرقند دایر به فقه درس گفتست. دایر به عایلهداری، تربیة فرزندان و صاحبمعلومات گردانیدن آنها، اجرای وظیفه عقیدههای دقّتانگیز دارد. محمّد ابن فاتح شاگرد احمد خضرویی (وفاتش 854) ، استاد عالمان مشهور عصر خود ابوالقاسم اسحاق ابن محمّد سمرقندی و ابومنصور سمرقندی میباشد. شرح تعلیمات محمّد ابن فاتح در اثرهای شاگردان ذکرشدهاش «اس-سواد-ال-اعظم فی-ل-کلام» («اثر بزرگ در علم کلام») یا «اس-سؤال-ال-اعظم» («سؤالنامة بوزورگ»)؛ «کتاب-ال-اصول» («کتاب اساسها»)؛ «کتاب-ات-توحید»، «کتاب-ال-منالات» ثبت شده است.
د .: برتالد و. و. ، ساچ. ، ت. 2، چ. 1، م. ، 1983؛ تگ رد جناو ا. ت. ، آپیسنی تدجیکسکیخ یه پیرسیدسکیخ روکاپیسیی واستاچناگا آتدیله ببلیاتیک لگ و، اد-وا لگ و، 1962؛ عبداللهی و ا. ، خیکمتاللهاف x. ، سمرقندلیک عالملر. تشکینت، 1989.
و. نظیراو.