موبد،
موبد (در متنهای زبان فارسی میانپهلوی در شکل mgwpt-مگوپت وامیخورد و از دو جزء ترکیب یافته است: مگ-مyغ و پت-سردار، پیشوا) ، روحانی، عالم و دانشمند زردشتیه. موبدان طبقة دارای دولت ساسانیان به شمار میرفتند. اجرای شرط و آیینهای زردشتیه، به جا آوردن ستایش و نیایش، آوردن قربانیها و غ. تحت راهبری بیواسطة موبد انجام مییافت. موبد اینچنین سردار دیر مغان، در آتشکدهها محفوظدارندة آتش فروزان بود. وظیفة پاک داشتن زردشتیه، افزودن شمارة پیروان آن، مبارزه به مقابل اختلافات زردشتیان و مانع شدن به پهنشوی دینهای دیگر به ذمّة موبدان گذاشته شده بود. موبدان اینچنین قانونگذاری دولتی، سود و تعلیم و تربیة جوانان را به عهده داشتند. شخصانی را، که با تعلیم و تربیة جوانان زردشتی مشغول بودند، خیربد (herbad) و سردار این گونه شخصان را «خیربدان خیربد» خیربد خیربدان مینامیدند. سروری و تشکیل کاری موبد در اختیار «موبدان موبد» موبد موبدان بود. موبد موبدان در دولت ساسانیان یکی از مقرّبان شاه به شمار رفته، اقتدار بزرگ اقتصادی و سیاسی داشت، به کارهای داخلی و خارجی دولت، سیاست آن دخالت میکرد. اوّلین شاه ساسانی-اردشیر با نام تنسر (در شکلهای تاسر و توسر نیز وامیخورد) موبد موبدان داشت، که آن چندی از موبد را جمع آورده، کتاب اویسگا را از نو (پس از آن که اسکندر مقدونی یک نسخة آن را سوزانیده، یکتای دیگرش را به یونان فرستاد) تحریر و تنظیم نمود. موبد مشهور دورة حکمرانی پادشاهان ساسانی بعد اردشیر کرتیر بود. از او در موضعهای نقش رستم، نندین رجب، «کعبة زردشت» کتیبهها (نیگ. کتیبههای پرتیر) باقی ماندهاند. موبدان پس از جاری گردیدن دین اسلام نیز فعالیّت خود را قطع نکردند. در اثرهای فردوسی، رودکی، عنصری، فرّخی، منوچهری و دیگران. موبدان یادآوری کرده میشوند. موبدان خالا در بین ایروان امروزة زردشتیه (ااریها) ، که در شتت گوجرات هندوستان زندگی میکنند، موجودند. وظیفة آنها وابسته به شرایط زمان تغییر یافته است. کلمة «موبد» را آنها با کلمة «دستور» عوض کردهاند. از بین دستوران-موبدهای امروزه عالمان و اوستاشناسان مشهور برآمدهاند.
د .: لوکانین و. گ. ، کولتوره سسنکدسکاگا ارنه. ارن و 3-v وّ. ، م. ، 1969؛ فرaز ر. ن. ، نسلیدی ارنه، م. ، 1972.
م. دلاوراف.