ماشینسازی،
خجم محصولات صناعت ماشینسازی و کارکرد متال سال 1972 نسبت به 1913 1040 و نسبت به 1940 35، 1 مراتبه افزود. سال 1972 محصولات صناعت ماشینسازی و کارکرد متال در ا.ج.ش.س. و حصّة حجم عمومی محصولات صناعتی را تشکیل میکرد. در ابتدای سال 1973 خواجگی خلق ا.ج.ش.س. دارای 4، 08 ملن دستگاههای متالبورّی، 948 هزار ماشینهای پریسّ (منگنه) ، دهها هزار کامبین کان انگشت و معدنکنی، بارکنی، کانویییرها، الکتروواز و، 119، 2 هزار ایکسکوتار، 33، 7 هزار سکریپیر، 117، 5 هزار بلدوزر، 135، 7 هزار کرن حرکتکننده و غ. بود. در خواجگی قشلاق. 2، 11 ملن تراکتور، 656 هزار کامبین غلّهدرو، 1، 23 ملن ماشین بارکش (به غیر از تشکیلاتهای بینیکالخازی به خواجگی قشلاق علاقنداشته) ، 1، 22 ملن تخمیپاشکها و صدها هزار دیگر ماشین و واسطههای تکنیکی بود. ا.ج.ش.س. از روی حجم محصولات صناعت ماشینسازی و کارکرد متال در اوراپه جای یکم و در دنیا جای دوّم را اشغال میکند (1976). تا روالوتسیة اکتبر در حدود تاجیکستان ماشینسازی نبود. یکمین زواد ماشینسازی-ارتیل «افزالهای فولوزین سیراستعمال» (حالا زواد «ماشینهای تجارتی») سال 1925 در ش. خجند ساخته شد، که برای کارخانههای عمومی و سودا تجهیزات تیخنالاگی، اینچنین اسباب روزگار میبرآورد. دوّمین زواد ماشینسازی زواد ارمتوری به نام آرجانیکیدزی میباشد، که با قرار کم پک تاجیکستان سال 1930 در ش. دوشنبه ساخته به کار انداخته شد. زواد آرجانیکیدزی برای کارخانههای نیفت، گاز و شیمی قبورهای چوینی و پولادی، دیگ، دویگتیل و دیگر محصولات قیمّتبهها استحصال میکند، که قریب به 40 دولت خارجی برآورده میشود. ساحة ماشینسازی ریسپوبلیکه حالا بیشتر از 20 کارخانههای صناعتی را دربر میگیرد. کارخانههای ماشینسازی و کارکرد متال ریسپوبلیکه زیاده از 13 ساحه بوده، 9، 6%-ا تمام محصولات صناعتی ریسپوبلیکه را میدهد.
ساهههای اساسی صناعت ماشینسازی ریسپوبلیکه: ماشینها برای کارخانههای صناعت سبک و بافندگی، ماشینهای خواجگی قشلاق، استحصال ماشینهای نیفت و گاز، الکتروتیخنیکه (ترنسفارمتار، کبیل و پریبارها) ، استحصال ماشینهای ساحة سودا و خوراک عمومی، محصولات سیراستعمال (یخدانهای خانگی، اشیاهای ارمغانی) و غ. در تاجیکستان دستگاههای تیخنالاگی برای صناعت سبک، ماشینهای خواجگی قشلاق برای آبیاری زمینهای نو، اگریگتهای گیدرولیکی کامبینی غلّهدرو «کالاس»، «نیوه»، ترنسفارمتار، کبیلهای الکتری، پلیته و دیگهای گوناگون برای کارخانههای خوراک عمومی، یخدان (پامیر-2، پامیر-4، پامیر-5، پامیر-6) و غ. قریب 20 خیل محصولات صناعت ماشینسازی استحصال میشود (1977).
3وادهای «گیدراگریگت تاجیکستان» دوشنبه و «ماشینهای خواجگی قشلاق لنینآباد» (pیان ناو) و فیلیل آن در پاسیالکة محرم pیان کانیبادام، زوادهای کلانترین ماشینسازی ساحة خواجگی قشلاق ریسپوبلیکه به شمار میروند.
زواد ««گیدراگریگت تاجیکستان» سالی 12 ملن سومینه اسباب و انجامهای کامبین، زواد «ماشینهای خواجگی قشلاق لنینآباد» و فیلیل آن باشد، سالی 15 ملن سومینه ماشینهای چیکنککنی، زهبورکنی، آبیاری ماشینی و غ. میبرارد. در سالهای پنجسالة 10-م حجم محصولات زوادهای ماشینسازی خواجگی قشلاق دو برابر افزود.
در تاجیکستان 4 زواد الکتروتیخنیکی (زوادهای ترنسفارمتارسازی قُرغانتپّه، کبیلسازی دوشنبه، «اسبابهای روشنّدهندة اسفره» (پاسیالکة «کیم») ، «اسبابهای پستشیدّت ادرسمان») موجودند، که ترنسفارمتارهای بلندشدّت، پستشیدّت، کبیل، سیمهای گوناگون تلفن و تلگراف، الکتری، لامپاچکههای الکتری گوناگون و غ. استحصال میکند.
3واد «اسباب و دستگاههای ساختمان» ریگر با محصولات خود به سبکگردانیدن تکنولوژی کار ساختمان ریسپوبلیکه یاری کرده، اینچنین برای زواد ماشینهای پَختهچینی ش. تاشکینت نساس میبرارد.
3وادهای ارمتوری به نام آرجانیکیدزی، «اپّرتهای گاز» لنینآباد زوادهای کلانترین آسیای میانه بوده، برای تمام ریسپوبلیکههای آسیای میانه تجهیزات گاز استحصال میکنند. صناعت ماشینسازی ریسپوبلیکه اساساً در شهرهای دوشنبه (50%). لنینآباد، کانیبادام، کولاب، قُرغانتپّه و غ. جایگیر شده است.
در تاجیکستان بیشتر از 15 زواد تعمیر ماشینهای خواجگی قشلاق موجود بوده آنها قریب همة نمودهای ماشینهای خواجگی قشلاق را تعمیر کرده، به کالخوز و ساوخازها یاری عملی میرسانند. در دوشنبه زواد مخصوصگردانیدشدة «تعمیر ایکسکوتار» کار میکند، که دارای تجهیزات تکنولوژی نو، تسیخهای ریختهگری پولاد و چوین میباشد. ساحة ماشینسازی ریسپوبلیکه نسبتاً نو بوده، باسرعت بلند پیش میرود. در سالة 9-م حجم محصولات ماشینسازی 64، 5% زیاد شد. در پنجسالة 10-م از حساب ازنوسازی و تکمیل تکنیکی زوادهای «لنینابادسیلمش»، «تاجیکگیدراگریگت»، «تارگمش»، زواد ارمتوری به نام آرجانیکیدزی و غ. نسبت به سال 1975 152% زیاد نمودن حجم محصولات ماشینسازی پیشبینی کرده شده است. صناعت ماشینسازی ریسپوبلیکه در پنجسالههای منبعده در اساس ساختمان زوادهای نو پادشیپنیکسازی، پریبارسازی و غ. پیش میرود. سال 1980 حجم استحصال ماشینهای خواجگی قشلاق، ارمتورههای چوینی برای صناعت نیفت و گاز و شیمی 2 برابر، تجهیزات تکنولوژی سانة دستگاهسازی قریب 3 برابر میافزاید. پیشبینی شده است، که استحصال اسبابهای روزگار، تجهیزات کارخانههای صناعت سبک، خوراکواری، سودا و غ. 1، 5 برابر زیاد کرده شود.
د .: مارازاو م. و. ، کمونیستیچیسکیه پرتیه تدجیکیستنه و باربی زه سازدنی ا رزویتی مشناسترایتیلنایی پرامыشلینّاست، د. ، 1972؛ فلیلییف م. ، تلسون ل، ارمتورنыی زواد امین آردجانیکیدزی، د. . ، ، 73. کریماو ر. ، فرالاو و. ، دیلا و لیود «تدجیکتیکستیلمشه»، 1974
ش. باباجاناو.