«مرآت-ال-خیال»

«مرآت-ال-خیال» («آیینة خیال») ، تذکرة شیرخان لودی. تألیفش سالهای 1690-91 به انجام رسیده است. شیرخان اصلاً هراتی بوده، بعد از کسب کمال به هندوستان رفته است. «مرآت-ال-خیال» 115 شاعر و 15 شاعره را در بر گرفته، دارای دیباچه‌ای است، که در آن مؤلف عاید به نظم و نثر، افضلیّت نظم بر نثر بحث کرده است. شرح حال شاعران قسمت اوّل تذکره‌، چنان که مؤلف گفته است، از تذکره‌های پیشین اقتباس و نقل شده، فصلهای منبعده به قلم خود و تعلق دارند. مؤلف در ذکر بسیاری از ادیبان، علاوه به نمونه‌های اشعار نمونخای نس­ر آنها را نیز ثبت نموده است. دایر به شاعران متقدّم مختصر، ولی در باب معاصران خود مفصلتر سخن رانده است. مؤلف در جریان نکل لحظه‌های حیات شاعران دایر به مسئله‌های اخلاق، عشق، موسیقی و غ. بحث می‌کند. در خاتمة «مرآت-ال-فتوح» شرح حال و نمونة اشعار خود مؤلف درج گردیده است. متن «مرآت-ال-فتوح» سه مراتبه (1831، 1846 و 1946) در هندوستان به طبع رسیده است. تذکره‌ در مسئلة آموختن و روشة کردن لحظه‌های حیات و فعالیّت ادبی شاعران فارسی‌زبان هندوستان و عموماً ادبیات فارس-تاجیک اهمیت کلان دارد.

ه. احراری، س. اسداللهیف.