«مجمع-اس-صنایع» اثر cیدّیقّی هوسینی در باب صنعت بدیعی و نقد شعر، که سال 1650 تألیف شده است. «مجمع-ان-نفایس» از مقدّمة مختصر، فصلهای «در تقسیم کلام»، «در بیان بدایع لفظی»، «در ذکر صنایع معنوی»، «در سرکات شعر» و خاتمه عبارت سوده، در آن 73 صنعت بدیی، 10 نوع شعر و 9 اصطلاح گوناگون ادبیاتشناسی شرح و تفسیر یافتهاند. در «مجمع-ان-نفایس» اینچنین افکار ادبی و استتیکی مؤلف انعکاس یافته است. از جمله، مؤلف در اثر خود سازگار آمدن لفظ و معنی، یعنی یگانگی شکل و مضمون اثر بدیعی را تلقین نموده، برتریّت مندرجه را در این وحدت اظهار کرده است. زیمین شرح صنعت و اصطلاحات او دایر به معزّی، خاقانی، سلمان ساوچی، نوایی و دیگ. شاعر و ادیبان حکایت و روایتهای عجیبی میآرد، که برای تعیین لحظههای حیات و خصوصیتهای ایجادیات آنها مفیدند. در اثر اینچنین اندیشههای مهمّ تدقیقاتی و تحقیقاتی و نظر عمیق و مناسبت دقیق مؤلف دایر به ادبیات بدیعی عکس یافتهاند. از جمله در آن «تامیل تشبیه کنایهت» بودن «اکثر اشعار بدر چاچی»، «در اشعار ابوالفرج قزوینی اکثر رعایه شدن صنعت ترصیع»، «در اشعار ابدولواسی چابلی بسیار آمدن صنعت تفسیر خفی» و امثال اینها قید شدهاند. مناسبت و توجّه مؤلف مخصوصاً نسبت به ایجادیات خسرو دهلوی و فکر و ملاحظههایش از خصوص ایجادیات او شایان دیقّتند. چاریک مثال و برهانات رساله از آثار خسرو دهلوی اختیباس شدهاند. «مجمع-ان-نفایس» رسالة پرارزش علم بیدی کلاسیکی فارس-تاجیک بوده، برای تحقیق و آموزش میراث گذشته متریال فراوانی میدهد. یک نسخة دستنویس آن در ذخیرة دستنویسهای شرقی اف رسّ تاجیکستان زیر رقم 148 محفوظ است.
ه. رحماناف.