لاماناساو میخائیل وسیلیویچ

لاماناساو میخیل وسیلیویچ (19. 11. 1711، دیهه دنیساوکه. ها­لا لاماناساوا، گوب. ارخنگیلسک-15. 4. 1765، پیتیر­بورگ) ، اوّلین عالم طبیعت‌شناس روس، اینتسیکلا­پیدیست، یکی از اساس‌گذاران شیمی فیزیکوی، شاعر، رسّام، مورخ، اساس‌گذار زبان ادبی حاضرة روس، طرفدار رونق علم و معارف وطنی روس. سالهای 1731-35 در آکادمی اسلاوینی) یونانی و لاتینی مسکو و انیویرسیتیت نزد اف پیتیر­بورگ، 1736-41 در ژرمنیه در انیویرسیتیتهای مربورگ و فرییبیرگ تحصیل نموده است. از ژانویه 1742 ادیونکت ساحة فیزیکة اف و از سال 1745 یکمین پروفسور (آکادمیک) ساحة خی­میه. سال 1748 با تشبث لاماناساو اوّلین لبارتاریة تدقیقات علمی خی­میه تشکیل کرده شد. لاماناساو فرقیّت مفهومهای «کارپوسکوله» (مالی­کوله) و «المنت» (اتم j-po نشان داد. لاماناساو در اثر خود ملاحظه‌ها در بارة سبب گرمی و خنکی» (1744) در نتیجة حرکت مکانیکی ذره‌های مادّه به وجود آمدن گرمی را اساسناک کرد، که در کوشکیهای اوّلین ترتیب دادن نظریة کینیتیکی گازها عصر 19 استفاده شده است. او در اثر «تجربة نظریة ایلستیکی هوا» (1748) به حرکت ذره‌های گازها وابسته بودن خصوصیت ایلستیکی آنها را شرح داد. س. آل 1748 قانونی  بقای مسسرا کشف کرد. سال 1756 عاید به سوزش متال در ظرف سربسته تدقیقات گذرانیده رل آکسگین را در پراتسیسّ سوزش اثبات کرد. لاماناساو یک قطار اسبابهای برای تدقیق ساحة شیمی فیزیکو استفاد‌شونده (ویسکازیمیتر، ریفرکتامیتر) را اختراع کرد.

لاماناساو در فکولتة است-رودیتسы (نزدیکی پتربورگ) ، که با تشبث او ساخته شده بود، تکنولوژیی استحصال شیشة رنگرا کار کرده برآمد. دایر به الکتر در اتماس­فیره با همکاری گ. و. ریخمن تدقیقات گذرانیده، خادیسه‌های برق و فجر شمالی را شرح داد.

سهم ارزندة لاماناساو در ساحة آپتیکه، علمهای استرانامیه، ژئوفیزیکه و جغرافی نیز کم نیستند. لاماناساو «گلبة بینش شبانه» را (1756-58) اختراع کرد و چندی پیش از و. گیرشیل تلسکوپ انعکاسکنندة آیینوی را (بی آیینة علاوگی هموار) ساخت. وه‌ای 26 مه‌ای 1761 در وینیره موجود بودن اتمسفره را هنگام از کورس آفتاب گذشتن آن مویین کرد.

لاماناساو به رونق گیالوژی و مینیر­لوژی، انکشاف صناعت متالورگیه در روسیه دقّت جدّی داده، بسیار جنسهای کوهی را تدقیق، کرده است. پیدایش آرگنیکی خاک، انگشتسنگ، تارف، ورق‌سنگ سوزنده و نیفت را شرح داده است. در اثرهای «عاید به قَبَتهای زمین» و «اساسهای یکمین متالورگیة معدنکارکنی» (1763) قانونیتناکی ایوالیوتسیة طبیعت، خاصیتخای متالهای گوناگون و راههای کارکرد آنها را نشان داده است. لاماناساو در آموختن تاریخ ترقّیات راس­سیه و خلق آن سهم ارزنده‌ای گذاشته است. در این باره اثرهای او «تاریخ روسیه قدیمه از ابتدای خلق روس تا وفات کنیز بزرگ یراسلو یکم یا خود تا سال 1054» (قسمهای 1-2، 1766) و «سالنامة مختصر اولادهای روسیه» (1760) شهادت می‌دهند.

خیزمت لاماناساو در ساحة ادبیات و زبان روسی نیز بزرگ است. وه‌ای هم با آثار علمی نظری و هم با اثرهای بدیعی اش در تکمیل و انکشاف شعر روس حسسه گذاشته است. «مکتوب در بارة قاعده‌های شعرنویسی روسی» (1739) ، قصیدن «انقر گرفتن خاتین» (1739) ، داستان ایپیکی ناتمام «پیاتر کبیر» (1760) ، فاجعه‌های «تیمور و سیلیم» (1750) ، «دیمافانت» (1752) و «گرمّتیکة روسّیه» (1755) به قلم لاماناساو تعلق دارند. و. گ. بیلینسکیی به ایجادییات ادبی و بدیعی لاماناساو بهای بلند داده، او را «پیاتر کبیر ادبیات روس» نامیده بود.

لاماناساو به حادثه‌های طبیعت متریالیستانه بها داده، همه گونه عقیده‌های غیرییلمی و فهمش دینی حادثه‌های طبیعت را انکار کرده است. با تشبث او سال 1755 انیویرسیتیت ماسک­وه تشکیل شد، که در آن نه تنها دوارینها، بلکه رزناچینها نیز حقوق دانش‌آموزی داشتند. لاماناساو اعضای فخری اف شویتسیه (1760) و اف بالانک (1764) انتخاب شده است. سال 1965 اف ا.ج.ش.س. به بهترین کارهای علمی علمهای طبیعت‌شناسی و جمعیّتی دو مدال طلای لاماناساو تأسیس نمود. شهر در ولایت لنینگراد، جریانی در اقیانوس اتلن­تیکه، قطارکوههای زیرآبی در اقیانوس یخبستة شمالی نام لاماناساو را دارند.

س .: پال. سابر. ساچ. ، ت. 1-10، م.-j1. ، 1950-59؛ ازب. ترودы پا خیمی ا فیزی­ک، م. ، 1961.

د .: 3پداف ا. و. ، آتیتس روسّکایی پاازی. آ توارچیستوی لاماناساوه. م. ، 1961؛ آ س ام م. ، دارالفنون نخوس-تین ما، د. ، 1061. ر ا س ک ا ا، ن. م. ، خی­میچیسکیه لبارتاریه م. و. لاماناسا­وه، م.-ل. ، 1962؛ مارازاو ا. ا. ، . لا­ماناساو (5 ااد) ، م. ، 1965.