لیوتیر
(luther) مرتین (10. 11. 1483، اییسلیبین، سکساویه-18. 2. 1546، همان جا) ، سرور ریفارمتسیة بیورگیری در ژرمنیه، اساسگذار پراتیستنتیزم نیمیس (لیوتیرچیگی) ، سال 1505 انیویرسیتیت ایرفورت را ختم کرده، از سال 1508 cap کرده در انیویرسیتیت ویتّینبیرگ از علم الهیات لرس میگفت. سال 1517 با 95 تزیس به مقابل اندولگینتسیه (شهادتنامة اوف گناه) برآمد. در این تزیسها نقطههای اساسی دین نو او، که تمام احکام و ساخت کلیسای کتالیکی را انکار میکرد، افاده یافتهاند. لیوتیر مقام کلیسا و روحانیان را همچون میانرو بین خدا و انسان رد مینماید. به عقیدة او «نجات» انسان نه به اجرای «کارهای نیک»، مراسمهای پراسرار، بلکه به پاکی زعتیقاد وابسته است. منبة احکام دین نصرانی نه «روایت مقدّس»، بلکه انجیل (ببلیه) میباشد. در عقاید دینی لیوتیر روحیة پراختلاف بیورگیرهای نیمیس (ابتدای عصر 16) افاده یافتهاند.
تبقههای آپازیتسیانی و روالیوتسیانی تزیسهای لیوتیر را همچون دعوت به مبارزة ضد کلیسای کتالیکی پذیرفتند. به حرکت جمعیّتی ژرمنیه تکیه کرده لیوتیر به سود دینی ریم حاضر نشد. سال 1520 در نزد عامّه در حولی انیویرسیتیت ویتّینبیرگ بولّة (حکمنامة) پپه را در بارة تکفیر خودش سوزاند. امّا سالهای 1520-21 بعد به عرصة سیاسی آمدن ت. میونتسیر لیوتیر از موقع اوّلة ردیکلی دور شود. در دورة جنگ دهقانان (1524-26) برقرار کردن حاکمیت کریپاستنایی را طلب کرد. در تاریخ افکار جمعیّتی نیمیس لیوتیر همچون ارباب مدنیت، همچون اصلاحاتچی تعلیم، زبان، موسیقی و غ. نفوذ دارد.