لوبیا

لوبیا (phaaeolus) ، جنس رستنیهای یکساله و بسیارساله از ادبیاتها. پایة راست یا پیچان، سه‌برگة درازدمچه، گل سفید، سرخ، بنفش و غ. ، غلافکمیوه دارد. در دوینیا 180 نمود لُبیا معلوم بوده، اساساً در مملکتهای تراپیکی آسیا، افریکه و امریکا پهن شده است از 20 (در ا.ج.ش.س. 7) نمود آن را کشت می‌کنند. در رسّ تاجیکستان 3 نمود لُبیا (لُبیای مقرّری، لُبیای سرخ از ماش-ph. aureus) کشت می‌شوند. لُبیای مقرّر il ph. vulgaris (نیگ. رسم) ، رستنی یکساله، پایهش پیچان (درازی‌اش 1-3 م) ، سیرشاخچه، برگش aز یکچند برگچة سیرمویک عبارت است؛ خوشه‌گلش 2-0-گله، گلش گلابی، بنفش، زردتاب یا سفید سبچه، غلافکمیوه‌اش دراز 17-24، بعضاً تا 30 عام) 2-10-تخمه. ماههای ژوئیه-اکتبر گل و میوه می‌کند.

در جهان به 22 ملن گه و از آن جمله در ا.ج.ش.س. (اساساً اکراینه، مالدویه، زکوکزیه و آسیای میانه) به 50 هزار گه لُبیا می‌کارند. در تاجیکستان لُبیا را بیشتر در ولایت لنین‌‌آباد، ریانهای حصار و غapم کشت می‌کنند. مخصوصاً نوع لُبیای «سکسة بینخ 615» معمول است.

لوبیا-رستنی گرمی‌دوست. دان آن هنگام 12-13° س بودل حرارت سراسر نیش می‌زند. لُبیا سرمابردار نیست؛ نورستة آن در 0، 5-1°س نابود می‌شود. لُبیا هنگام تشکّل غلافک نمی‌طلب است. لُبیا در قطعه‌های سایه نغز می‌سبزد. آن را با جواری، جواریمکّه و زراعت دیگر یکجایه کشت کرده، برای سیلاس استفاده بردن ممکن است. کشت آمیختة لُبیا خاک را سیرنیتراگین و حاصلخیز می‌گرداند. لُبیا نوری و پارو‌طلب است. مخصوصاً نوریهای کلیی و فسفردار (45-60 کگ/گه) آن را سیرحاصل می‌نمایند. مقدار کشت لُبیا 0، 25-0، 4 ملن دانه گه؛ کشت نوعهای لُبیای دانش میده 70-80 کگ/گه، نوعهای دانش کلان 100-150 کگ/گه (وابسته به نوع، اصول و محل کشت). هنگام درست به راه ماندن اگراتیخینکة کشت و کار لُبیا از 1 گه 25-40 تس حاصل میغوندارند. در زمینهای آبی تاجیکستان 20-25        تس/گه لُبیا می‌گیرند.

دان و غلافک لُبیا همچون سبزه‌وات، غلّه‌دانه و خوراک چاروا اهمیت کلان دارد. دان لُبیا 17-35% سفیده، 1-4% روغن، 42-02% آهر، اینچنین قند، ویتامینهای ا، و، س دارد. از برگش جوهر لیم و و یکچند حال دارو تییار می‌کنند.

لوبیای سرخ (ph. cocclnous) رستنی یکساله، که تا 5 م بلند می‌شود. پال پیچان کمشاخچه، برگ کلان (درازی‌اش 12-20 سم) ، خوشگول 10-16-گله، گل سرخ، بعضاً سفید، غلافکمیوة دارچینی 2-5-تخمه دارد. ماههای ژوئن-سپتامبر، گل و میوه می‌کند. لُبیای سرخ خودرویی در می‌کسیکه و گوتیمله وامیخورد. در تاجیکستان آن را همچون رستنی آرایشی می‌کارند. غلافک و دان نوعهای سفید لُبیای سرخ را به طعام می‌‌اندازند. علف آن را برای سیلاس و همچون نوری سبز استفاده می‌برند.

د .: قocیماو ج ق. ، کرییدیک ا. م. ، نیوزاراف و. و. ، زراعتهای تاجیکستان، د. ، 1975؛ رستینییوادستوا، م. ، 1975؛ فلاره تدجیکسکایی سّر، ت. 5، ل. ، 1078.

م. رسولاوه.